13.bölüm https://youtu.be/YlDzaOATB4s?si=KrewYLMNLyTBFFZV

 

Dakika 6-10 BİLGİ

1. Atlantik ve Avrasya
2. Avrasya
3. Kutup ve Kıtalar
4. %1’in Gücü
5. Dil ve Dava
6. Kendizm
7. Türk Kuşağı
8. Türkiye Vizyonu
9. Türk Vizyonu
10. Söz’ün Gücü/Konuşmalar
11. Türkçe Vizyonu
12. Coğrafyalarımız, Havzalarımız
13. Devletlerimiz, Coğrafyalarımız, Havzalarımız

 

                      TÜRK VİZYONU

Türk İnsanının Ruhu: İnsan Kavramı 02-04-2020

https://open.spotify.com/episode/2NUc4XjxqphjZwVIwn8POz?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

Türklerde Devlet Olgusu

https://open.spotify.com/episode/6HK4Fzg8Gy2VkqwD5a794m?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

Türklerin Dünyası

https://open.spotify.com/episode/4ONhskj1Eq9Dwk0xpIsL52?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

Farklı İnançlara Sahip Türkler

1.  Altay Türkleri: Budist ve Hristiyan (Rusya)
2. Avşarlar: Müslüman (Türkiye)
3. Ahıska Türkleri: Müslüman (Gürcistan)
4. Azeriler: Müslüman Caferi (Azerbaycan, İran)
5. Balkarlar Müslüman (Kabardin-Balkar, Rusya)
6. Başkurtlar Müslüman (Rusya)
7. Çuvaş: Hristiyan (Rusya)
8. Dolgan: Şamanist (Rusya)
9. Gagauz: Hristiyan-Ortodoks (Gagavuzya/Moldova)
10. Hakas: Hristiyan (Rusya)
11. Hazar Türkleri: Yahudi
12. Hazaralar: Müslüman (Afganistan)
13. Karaçaylar Müslüman (Karaçay-Çerkes, Rusya)
14. Karaim- Karay: Judeo-Karaim Tarikatı (Ukrayna, Polonya)
15. Karamanlılar: Hristiyan Ortodoks (Yunanistan)
16. Kaşkay: Müslüman (İran)
17. Kazaklar: Müslüman(Kazakistan)
18. Kırımçak: Yahudi (Ukrayna)
19. Kırgız: Müslüman (Kırgızistan)
20. Kırım Tatarları: Müslüman (Kırım)
21. Kreşin Tatarları: Hristiyan (Ukrayna)
22. Kumuklar: Müslüman (Rusya)
23. Nogaylar: Müslüman (Rusya)
24. Özbekler: Müslüman (Özbekistan)
25. Pomaklar: Müslüman (Bulgaristan, Yunanistan, Türkiye)
26. Rumeyler: Hristiyan (Ukrayna)
27. Sahalar (Yakutlar) : Hristiyan ve Şamanist (Rusya)
28. Salar: Müslüman (Çin)
29. Sarı Uygurlar: Budist (Çin)
30. Sekeller: Hıristiyan Katolik (Romanya)
31. Tatarlar: Müslüman (Rusya)
32. Terekeme (Karapapak): Müslüman (Azerbaycan)
33. Torbeş: Müslüman (Makedonya)
34. Tuva: Budist (Rusya)
35. Tofa: Şamanist (Rusya)
36. Türkler: Müslüman (Türkiye)
37. Türkmen: Müslüman (Türkiye, Türkmenistan, İran, Suriye, Irak, Lübnan, Afganistan)
38. Urumlar: Hristiyan (Ukrayna)
39. Uygurlar: Müslüman (Çin)
40. Yörükler: Müslüman (Türkiye)

……………………………………..

• Müslüman: 23
• Gayri Müslim: 17
• Rusya: 13

………………………………………

türk dünyasının sovyetlerden kopuşu 1991 yılında başladı. 2021 e kadar 30 yıl boşa geçti. çin ise 1978 den başlayarak 50 yıllık planlama yapmıştı. 2028 de çin dünya lideridir artık. türk dünyası evet bir bütünleşmeye gidecek ama bu kültürel bütünleşme olacak. tek bir devlet olmayacak. Türk milliyeti üzerinden bir kimliğin dil bazlı olarak tüm dünyada bir birliktelik unsuru meydana getirmesi önem taşımaktadır. Bu şekilde 58 ülkede konuşulan Türk dili üzerinden çok daha geniş topluluklara ve nüfuslara ulaşılabilecektir.

Türkiye’de 38 etnik grubun varlığından bahsederek Türkleri de etnik bir gruba indirgeyen  zihniyet ise dünyadaki 40 Türk topluluğunun mevcudiyetini böylelikle perdelemiş olmaktadır.

21.yyda Türkler

1. Altay Türkleri: Budist ve Hristiyan (Rusya)
2. Avşarlar: Müslüman (Türkiye)
3. Ahıska Türkleri: Müslüman (Gürcistan)
4. Azeriler: Müslüman Caferi (Azerbaycan, İran)
5. Balkarlar Müslüman (Kabardin-Balkar, Rusya)
6. Başkurtlar Müslüman (Rusya)
7. Çuvaş: Hristiyan (Rusya)
8. Dolgan: Şamanist (Rusya)
9. Gagauz: Hristiyan-Ortodoks (Gagavuzya/Moldova)
10. Hakas: Hristiyan (Rusya)
11. Hazar Türkleri: Yahudi
12. Hazaralar: Müslüman (Afganistan)
13. Karaçaylar Müslüman (Karaçay-Çerkes, Rusya)
14. Karaim- Karay: Judeo-Karaim Tarikatı (Ukrayna, Polonya)
15. Karamanlılar: Hristiyan Ortodoks (Yunanistan)
16. Kaşkay: Müslüman (İran)
17. Kazaklar: Müslüman(Kazakistan)
18. Kırımçak: Yahudi (Ukrayna)
19. Kırgız: Müslüman (Kırgızistan)
20. Kırım Tatarları: Müslüman (Kırım)
21. Kreşin Tatarları: Hristiyan (Ukrayna)
22. Kumuklar: Müslüman (Rusya)
23. Nogaylar: Müslüman (Rusya)
24. Özbekler: Müslüman (Özbekistan)
25. Pomaklar: Müslüman (Bulgaristan, Yunanistan, Türkiye)
26. Rumeyler: Hristiyan (Ukrayna)
27. Sahalar (Yakutlar) : Hristiyan ve Şamanist (Rusya)
28. Salar: Müslüman (Çin)
29. Sarı Uygurlar: Budist (Çin)
30. Sekeller: Hıristiyan Katolik (Romanya)
31. Tatarlar: Müslüman (Rusya)
32. Terekeme (Karapapak): Müslüman (Azerbaycan)
33. Torbeş: Müslüman (Makedonya)
34. Tuva: Budist (Rusya)
35. Tofa: Şamanist (Rusya)
36. Türkler: Müslüman (Türkiye)
37. Türkmen: Müslüman (Türkiye, Türkmenistan, İran, Suriye, Irak, Lübnan, Afganistan)
38. Urumlar: Hristiyan (Ukrayna)
39. Uygurlar: Müslüman (Çin)
40. Yörükler: Müslüman (Türkiye)

……………………………………..

• Müslüman:        23
• Gayri Müslim:    17
• Rusya:                13

bu listeyi yeni oluşturdum ve üzüldüm aslında. türkiyeyi yöneten siyaset içerde 38 etnik grup var derken dünyada 40 türk topluluğu var ve bunlarla ilişkimiz yok. türklük çin seddinin taa dibinden başlar.
KAYIP TÜRKLER

evgili dostlar bugün 28 Kasım 2021 pazar bulutlu bir İstanbul günü sizlerle kayıp Türkler konusunu konuşacağız. Kayıp edilmişliğin altında yatan temel gerçek Türklere başkaları tarafından empoze edilen ideolojilerdır. Bu ideoloji de bu ideolojilerden en başta gelen de Türk İslam sentezi ideolojisidir. Bu şekilde İslam dışındaki dinlerde olan Türkler yok sayılmıştır, kaybedilmiştir.

AVRUPA

1. Peçenekler Karamanlılar Ortodoks Yunanistan
2. Hunlar Hungary Katolik
3. Bulgarlar. Sekeler. Doğu Avrupa. Balkanlar.
4. Kumanlar
5. Kıpçaklar
6. Karaylar Yahudi Ukrayna Polonya Litvanya İsrail

Peçenek soylu Karamanlılar Kurtuluş Savaşı neticesinde Ortodoks oldukları için Yunanistan’a gönderilmiştir. Demirel’in 1990lı yılların ortalarında ziyaret ettiği Gagavuzlar Moldova’da kendi idari birimlerine sahiptirler. Ortodoks oldukları için yok sayılmışlardır.

Macarlar Katolikleşmiş Türklerdir, Turancılığın ilk savunucularındandır Macar düşünürler, daha yeni yeni bir birlik birliktelik oluşmaya başlamıştır Balkanlar’daki Türkler Bizans tarafından Ortodokslaştırılmışlardır ve Bulgarlar Bulgar Türkleri de aynı şekilde Bizans tarafından Ortodoks yapılmıştır. Bugün eski Yugoslavya cumhuriyeti içerisinde Hunlar, Avarlar, Romanya’da Sekeller daha nice gruplar Ortodoks Türk soylarıdır.

Kayıp Türklerin, Museviliklerinden kayıp olanları ise Hazar imparatorluğundan artakalan Ukrayna’daki ve yine Polonya ve Litvanya‘daki Karaylar aklımıza gelmektedir, yine Türkiye’den İsrail’e giden Museviler de bu kapsam içerisinde derler.

Bize ideoloji dayatanlar Anglosaksonlar ve Ruslar ise kendileri birlik içerisindedirler Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa birliği ve Sovyetler birliği hep aynı birlik anlayışı ve bu anlayış çerçevesinde Amerika’da Yahudiler bütün ekonomiyi ellerinde tutmaktadırlar. İsrail’deki Yahudiliğin üçte biri Rusya’dan gitme Yahudilerdir ve Rusya devleti ile yakın temastadırlar.

ASYA

1. İran
2. Memluklar Koptikler Kıpçaklar Mısır
3. Sarı Uygurlar
4. Salarlar Çin
5. Sakalar Altaylılar Başkurtlar Hakaslar Çuvaşlar Tatarlar Rusya
6. Dravitler Tamiller Hindistan

Asya’daki kayıtlara baktığımızda ilk aklımıza gelen 16. yüzyılda Osmanlı Safevi Savaşları da Anadolu’dan İran’a göç eden Alevilerdi ve Safevi devleti 16 Türk devleti arasında sayılmamaktadır. Ardından da yine Turgut Özal tarafından İran’daki Alevi Türkleri Azerbaycan’daki Alevi Türkleri için “onlar bizden değil” şeklinde bir dışlanma söz konusu olmuştu. Bu bakış açısı dünyadaki Türklük olgusunu dar bir çerçeveye hapsetmektedir. Sadece İslam içerisine değil, İslam içerisinde bir mezhebin içerisine hapsetmektedir. Aynı şekilde Irak’taki Şii Türkmenlere karşı da böyle bir bakış açısı söz konusudur.

Asya kıtasında ise Çin içerisinde Uygurların yanı sıra Türkmen Salarlar, akraba topluluk olarak Tunguzlar ve Mançular, Budist Türkler olarak Sarı Uygurlar da yine kayıp Türklerdir.

Rusya içlerine baktığımızda ise karşımıza inanç çeşitliliği içerisinde Türk toplulukları çıkmaktadır.

BUDİST

• Altay Türkleri: Budist (Rusya)
• Tuva: Budist (Rusya)

MÜSLÜMAN

• Balkarlar Müslüman (Kabardin-Balkar, Rusya)
• Başkurtlar Müslüman (Rusya)
• Karaçaylar Müslüman (Karaçay-Çerkes, Rusya)
• Kumuklar: Müslüman (Rusya)
• Nogaylar: Müslüman (Rusya)
• Tatarlar: Müslüman (Rusya)

HRİSTİYAN

• Altay Türkleri: Hristiyan (Rusya)
• Çuvaş: Hristiyan (Rusya)
• Hakas: Hristiyan (Rusya)
• Sahalar (Yakutlar) : Hristiyan (Rusya)

ŞAMAN

• Dolgan: Şamanist (Rusya)
• Sahalar (Yakutlar) : Şamanist (Rusya)
• Tofa: Şamanist (Rusya)

Hindistan’ın içlerine gittiğimizde özellikle akımların bakiyesi olan kuzeydeki Türkler ve Pakistan’da yine ve Hindistan’da Dravitler, güneydeki Tamiller, Babür ve Timur İmparatorluklarından kalan Türklerdir, dilleri Urduca ile Türklüğü yaşatmaktadırlar.

AFRİKA

Asya ve Afrika’nın kesişme noktasında Avrasya’daki Mısır Memlukleri ve Kıpçaklar da kaybolmuş unutulmuş Türklerdir. Koptikler, Ortodoks hristiyanlar Mısır’da 10 milyon civarında bir nüfusa sahiptirler ve Türk kökenlidirler, Mısır’da dışlanmış Türk topluluklarıdır.

Mısır’ın devamında Kuzey Afrika’da Türk soylu topluluklar, Anadolu’dan kuzey Afrika’ya gönderilen Leventlerin, denizci Türklerin, orayı idare etmekle görevlendirilen Türklerin soyundan gelenler de kimliklerini yitirmiş durumdadırlar. Burada da yine çok ciddi bir nüfus çoğunluğu Cezayir, Tunus, Libya’da, Türk Soylular bulunmaktadır ama dillerini unutmuşlardır, Arapça dili onların dilinin üzerine hakim kılınmıştır.

AMERİKA

Amerika kıtasına baktığımızda ise Güney Amerika’da Osmanlı İmparatorluğundan ayrılan ve Türk olarak adlandırılan topluluklar yani Osmanlı vatandaşlarılar Brezilya’da Arjantin’de yaşamaktadırlar.

SONUÇ

Netice olarak Türklük, dil üzerinden bir ortaklaşalık olarak olan bir milliyet duygusu, din ve mezhepler üzerinden parçalanmış durumdadır,  o açıdan sentezi içerisinde dini yanına getirip Türklükle milliyetle bir sentez oluşturmamaktadır, tam tersine bir ayrılık oluşturmaktadır. Bu ayrılığın giderilmesi ve Türk milliyeti üzerinden bir kimliğin dil bazlı olarak tüm dünyada bir birliktelik unsuru meydana getirmesi önem taşımaktadır. Bu şekilde 58 ülkede konuşulan Türk dili üzerinden çok daha geniş topluluklara ve nüfuslara ulaşılabilecektir.

Türkiye’de 38 etnik grubun varlığından bahsederek Türkleri de etnik bir gruba indirgeyen  zihniyet ise dünyadaki 40 Türk topluluğunun mevcudiyetini böylelikle perdelemiş olmaktadır.

 

 

UFKUN ÖTESİ Köşe Yazıları

TÜRKÇE VİZYONU

 *******************************************************

•  DİL ÜZERİNDEN DÜNYADA BÜYÜME
• DÜNYANIN EN GEZGİN VE ZENGİN DİLİ
• DİL, TÜRK’ÇE
• MİLLİYET VE DİL
• TÜRKÇE KONUŞULAN ÜLKELER
• TÜRKÇE KONUŞULAN, TÜRKÇE YERADLARI BULUNAN ÜLKELER (100)

******************************************************* 

 

DİL ÜZERİNDEN DÜNYADA BÜYÜME

https://open.spotify.com/episode/3ms19rOJPwVxmwAbIZsbdf?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

DÜNYANIN EN GEZGİN VE ZENGİN DİLİ

• En zengin ve gezgin bir Dil

Türkler;

• Hind alt kıtasında dört dili (Türkçe, Arapça, Farsça, Sanksritçe)
• Türkiye’de (Anadolu-Rumeli) ise üç dili (Türkçe, Farsça, Arapça)

harmanlayıp, dünyanın en gezgin ve zengin TÜRK DİLİNİ yarattılar.

By Bilge Tonyukuk Enstitüsü zaman: Aralık 31, 2018

 

DİL, TÜRK’ÇE

https://voicedocs.com/tr/transcriber/edit-doc-v2-1?id=85902

Sevgili dostlar merhaba, bugün 30 Ağustos 2021. Türklerin mutlu bir günü ve zafer bayramları. Türkün kimliği üzerinde çok kısaca bir sohbet yapacağız. Türk’ün kimliği dilindedir, Türk’çedir. Ne kadar güzel söylemişiz değil mi? Türk’çe.

Bu kimlik dil üzerinden genişlemiştir ve çok daha geniş boyutlara ulaşacaktır. Bizlere düşen Türk dilini, Türkçe’yi dünyada uluslararası bir dil haline getirmek misyonudur. Bunu başardığımız müddetçe Türk kimliği dünyada yaygınlaşmış olacaktır. Burada sözkonusu olan, kan üzerinden bir kimlik, akrabalık değildir, dil üzerinden çok daha geniş insan kitlelerine ulaşabilecek, tüm kıtalarda sesini dil üzerinden duyurabilecek uluslararası bir kimliktir.

Tekrar görüşmek üzere. İyi bayramlar dileklerimle, hoşçakalın.

MİLLİYET VE DİL

https://voicedocs.com/tr/transcriber/edit-doc-v2-1?id=85915

Sevgili dostum merhaba, milliyet ve dil din ilişkisini incelediğimizde aslolanın dil olduğunu görmekteyiz. Dil tekdir, fakat milliyet içerisinde dinler muhteliftir, örneğin Türkler yedi civarında dinde yer almaktadırlar. Biz Müslüman, Hıristiyan, Budist, Şamanist, Musevilik ve diğer dinlerde de bizler yer almaktayız.

Fakat dilimiz tekdir; Türkçe. Bu dilin içerisinde başka dillerden kelimeler alınmaktadır. Arapça, Farsça saymakla bitmez. Çünkü Türkler imparatorluklar kurmuşlardır ve bu imparatorluklarda muhtelif kavimler yer almaktadır. Onların dilinden de alıntılar-verintiler söz konusudur. Neticede bunların hepsi Türkçe olarak yer almaktadır.

Şimdi Türkiye’de siyasal İslamcılara baktığımızda, Türk ve Türkçe konusunda bir huzursuzluk söz konusu. İşte bu işin temellerine inmek gerekmektedir. Bu açıdan asıl olan milliyet ve dilleri. Görüşmek üzere hoşçakalın dostum.

TÜRKÇE KONUŞULAN ÜLKELER

1. Afganistan
2. Almanya
3. Amerika Birleşik Devletleri
4. Arabistan
5. Arnavutluk
6. Avustralya
7. Avusturya
8. Azerbaycan
9. Belçika
10. Bengladeş
11. Bosna
12. Bulgaristan
13. Cezayir
14. Çin
15. Danimarka
16. Finlandiya
17. Fransa
18. Gürcistan
19. Hindistan
20. Hollanda
21. Irak
22. İngiltere
23. İran
24. İsrail
25. İsveç
26. İsviçre
27. İtalya
28. Kanada
29. Karadağ
30. Kazakistan
31. Kıbrıs
32. Kırgızistan
33. KKTC Kıbrıs
34. Kosova
35. Kuveyt
36. Libya
37. Lihtenştayn
38. Litvanya
39. Lübnan
40. Macaristan
41. Makedonya
42. Mısır
43. Moğolistan
44. Moldova
45. Norveç
46. Özbekistan
47. Pakistan
48. Polonya
49. Romanya
50. Rusya
51. Sırbistan
52. Suriye
53. Tacikistan
54. Tunus
55. Türkiye
56. Türkmenistan
57. Ukrayna
58. Yunanistan

TÜRKÇE YERADLARININ OLDUĞU ÜLKELER

1. Abhazya
2. Afganistan
3. Almanya
4. Amerika Birleşik Devletleri
5. Andora
6. Arnavutluk
7. Avrupa
8. Avusturya
9. Azerbaycan
10. Belçika
11. Beyaz Rusya
12. Birleşik Arap Emirlikleri
13. Birleşik Krallık
14. Bosna-Hersek
15. Bulgaristan
16. Cezayir
17. Çad
18. Çekya
19. Çin
20. Danimarka
21. Endonezya
22. Eritre
23. Ermenistan
24. Etiyopya
25. Fas
26. Filistin
27. Finlandiya
28. Fransa
29. Güney Afrika
30. Güney Kore
31. Güney Osetya
32. Gürcistan
33. Hırvatistan
34. Hindistan
35. Hollanda
36. Irak
37. İran
38. İspanya
39. İsrail
40. İsveç
41. İsviçre
42. İtalya
43. Japonya
44. Karadağ
45. Kazakistan
46. Kenya
47. Kırgızistan
48. Komorlar
49. Kosova
50. Kuzey Kore
51. Kuzey Makedonya
52. Küba
53. Letonya
54. Libya
55. Litvanya
56. Lübnan
57. Lüksemburg
58. Macaristan
59. Madagaskar
60. Malezya
61. Malta
62. Meksika
63. Mısır
64. Moğolistan
65. Moldova
66. Mozambik
67. Myanmar
68. Orta Asya
69. Özbekistan
70. Pakistan
71. Papua Yeni Gine
72. Polonya
73. Portekiz
74. Romanya
75. Rusya
76. Sırbistan
77. Slovakya
78. Slovenya
79. Somali
80. Sudan
81. Suriye
82. Suudi Arabistan
83. Tacikistan
84. Tanzanya
85. Tunus
86. Türkiye
87. Türkmenistan
88. Ukrayna
89. Umman
90. Ürdün
91. Vatikan Şehri
92. Yemen
93. Yunanistan

TÜRKÇE KONUŞULAN, TÜRKÇE YERADLARI BULUNAN ÜLKELER (100)

https://www.agaoglulevent.com/turkce-konusulan-turkce-yeradlari-bulunan-ulkeler-100/

 

	1: Türkçe konuşulan ülke
	2: Türkçe yeradları bulunan ülke
	https://en.wikipedia.org/wiki/Turkish_exonyms
1	Afganistan	1	2
2	Abhazya	2
3	Almanya	1	2
4	Amerika Birleşik Devletleri	1	2
5	Andora	2
6	Arnavutluk	2
7	Avustralya	1
8	Avusturya	1	2
9	Azerbaycan	1	2
10	Belçika	1	2
11	Bengladeş	1
12	Beyaz Rusya	2
13	Birleşik Arap Emirlikleri	2
14	Birleşik Krallık	1	2
15	Bosna Hersek	1	2
16	Bulgaristan	1	2
17	Burma	1
18	Cezayir	2
19	Çad	2
20	Çekya	2
21	Çin	1	2
22	Danimarka	1	2
23	Endonezya	2
24	Eritre	2
25	Ermenistan	2
26	Etiyopya	2
27	Fas	2
28	Filistin	2
29	Finlandiya	2
30	Fransa	1	2
31	Güney Afrika	2
32	Güney Kıbrıs Rum Yönetimi	1
33	Güney Kore	2
34	Güney Osetya	2
35	Gürcistan	2
36	Hırvatistan	2
37	Hindistan	1	2
38	Hollanda	1	2
39	Irak	1	2
40	İran	1	2
41	İspanya	2
42	İsrail	1	2
43	İsveç	1	2
44	İsviçre	1	2
45	İtalya	2
46	Japonya	2
47	Kanada	1
48	Karadağ	2
49	Kazakistan	1	2
50	Kenya	2
51	Kırgızistan	1	2
52	Komorlar	2
53	Kosova	1	2
54	Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti	1
55	Kuzey Kore	2
56	Küba	2
57	Letonya	2
58	Libya	2
59	Lihtenştayn	1
60	Litvanya	1	2
61	Lübnan	1	2
62	Lüksemburg	2
63	Macaristan	1	2
64	Madagaskar	2
65	Makedonya	1	2
66	Malezya	2
67	Malta	2
68	Meksika	2
69	Mısır	2
70	Moğolistan	1	2
71	Moldova	1	2
72	Mozambik	2
73	Myanmar	2
74	Norveç	1
75	Orta Asya	2
76	Özbekistan	1	2
77	Pakistan	1	2
78	Papua Yeni Gine	2
79	Polonya	1	2
80	Portekiz	2
81	Romanya	1	2
82	Rusya Federasyonu	1	2
83	Sırbistan	1	2
84	Slovakya	2
85	Slovenya	2
86	Somali	2
87	Sudan	2
88	Suriye	1	2
89	Suudi Arabistan	1	2
90	Tacikistan	1	2
91	Tanzanya	2
92	Tunus	2
93	Türkiye	1	2
94	Türkmenistan	1	2
95	Ukrayna	1	2
96	Umman	2
97	Ürdün	2
98	Vatikan Şehri	2
99	Yemen	2
100	Yunanistan	1	2

 

Bakılacak

https://tasam.org/Files/Icerik/File/20_05_2014_DTF2_(1)_pdf_fb155e40-8589-41c7-ab95-b8f25e8de6ce.pdf

 

•  12.01.2022

Levent Ağaoğlu yazdı…

Dil. İnsan. Din. Devlet. Coğrafyalar. Düşünce.

Türkiyelilik içeriye yönelik kullanımında ne kadar uydurma bir terim ise de, Türkiye kavramı giderek artan biçimde Avrasya ve Afrasya kıtalarının ana merkezini adlandırma amaçlı kullanılmaya başlanacak.

Nereden nereye…

Vizyon tweetlerim…

https://twitter.com/search?q=%40agaoglulevent%20vizyon&src=typed_query

Türkiye’nin 12.000 yıllık medeniyet ve geçmiş ve birikimine karşın, mevcut 2023 vizyonu 100 yıllık, 2053 vizyonu 600 yıllık, 2071 vizyonu ise 1000 yıllıktır. Görüldüğü gibi söz konusu vizyonlarla 12,000 yıllık medeniyet birikiminin çok uzağında kalınmaktadır.

Asya’nın doğusunda binlerce yıllık ilişkimizin olduğu eski komşu ve rakibimiz olan Çin Halk Cumhuriyeti’nin tüm geçmişini kavrayıp kapsayarak 5000 yıllık vizyon atılımına karşın, Türkiye 12,000 yıllık geçmişini 1000 yıla indirgemektedir.

Bu bakış açısının bir an önce zaman boyutunda derinleştirilmesini ümid ederim.

TÜRKİYE

– 5D1C

– 3D

– Türk’çe ( Dil )

– Türk ( Kişi. İnsan )

– Törük ( Din )

– Devlet Ana ( Devlet )

– Türkiye’ler ( Coğrafyalar )

– Kutadgu Bilig ( Düşünce )

– TÜRKİYE

5D1C

DİN: 110 ülkede Hilafet bakiyesi

DİL: 100 ülkede 7500 Türkçe yeradı

DEVLET: Egemenlik alanlarından  çıkan 3 kıtada 70’i aşkın devlet.

DÜŞÜNCE: Felsefenin doğduğu coğrafyalar. Milet. Harran

DAVA: Törük (Yaratılan. Türk) Kişi. Töre (İlahi Yasa ve Adalet)

COĞRAFYA: İlk yerleşme ve tarım. Karahantepe. Göbeklitepe. Çatalhöyük. Karacadağ (Hatay)

3D

• DİYASPORA: Vatandaşlarının anavatan dışındaki ülkelerde (130 ülke)  mevcut varlığı konusunda Türkiye, Çin ve Hindistan’dan sonra dünyada 3.dür.
• DİL: Ülkelerinin dışında kalan coğrafyalardaki ülkelerde yer adlarını kendi dillerinde veren ülkeler arasında Türkiye ilk sırada yer almaktadır. 100 ülkede  7500’ün üzerinde yer adları Türkçe olarak nitelendirilmiştir.  75 dilde yazdık, konuştuk. 14 Alfabe kullandık
• DEVLET:

1. Çin (Shang Devleti, Chou Devleti)
2. Rusya (Altın Orda Devleti)
3. İran (Gazneliler, Selçuklular)
4. Hindistan/Pakistan (Akhun, Gazneli, Timur, Babür)
5. Mısır (Tolunoğulları, İhşidoğulları, Memlük)

Doğu’nun kadim devlet yapılarının temellerini Türkler inşa etmiştir. Derinlerindeki devlet yapısı hep Türk organizasyonu, teşkilatçılığıdır. Çin, Rusya, İran, Hindistan/Pakistan ve Mısır’da kurulan 10’u aşkın yerleşik devlet yapılarında ve hanedanlarda, kurucu unsur hep Türkler olmuştur. https://www.agaoglulevent.com/t-u-r-k-i-y-e-3-d/

Türkiye Vizyonu 

https://www.agaoglulevent.com/turkiye-vizyonu/

TÜRKİYE Kavramı 2019-06-23

https://open.spotify.com/episode/0lsAFkQvf7UCVitxUjNURB?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

BÜYÜK TÜRKİYE Kavramı 2019-05-12

https://open.spotify.com/episode/2NU4eJHvh8PBU85zNAPDXX?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

Türk’çe (Dil)

DİL ÜZERİNDEN DÜNYADA BÜYÜME

https://open.spotify.com/episode/3ms19rOJPwVxmwAbIZsbdf?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

DÜNYANIN EN GEZGİN VE ZENGİN DİLİ

• En zengin ve gezgin bir Dil

Türkler;

• Hind alt kıtasında dört dili (Türkçe, Arapça, Farsça, Sanksritçe)
• Türkiye’de (Anadolu-Rumeli) ise üç dili (Türkçe, Farsça, Arapça)

harmanlayıp, dünyanın en gezgin ve zengin TÜRK DİLİNİ yarattılar.

By Bilge Tonyukuk Enstitüsü zaman: Aralık 31, 2018

DİL, TÜRK’ÇE

Sevgili dostlar merhaba, bugün 30 Ağustos 2021. Türklerin mutlu bir günü ve zafer bayramları. Türkün kimliği üzerinde çok kısaca bir sohbet yapacağız. Türk’ün kimliği dilindedir, Türk’çedir. Ne kadar güzel söylemişiz değil mi? Türk’çe.

Bu kimlik dil üzerinden genişlemiştir ve çok daha geniş boyutlara ulaşacaktır. Bizlere düşen Türk dilini, Türkçe’yi dünyada uluslararası bir dil haline getirmek misyonudur. Bunu başardığımız müddetçe Türk kimliği dünyada yaygınlaşmış olacaktır. Burada sözkonusu olan, kan üzerinden bir kimlik, akrabalık değildir, dil üzerinden çok daha geniş insan kitlelerine ulaşabilecek, tüm kıtalarda sesini dil üzerinden duyurabilecek uluslararası bir kimliktir.

Tekrar görüşmek üzere. İyi bayramlar dileklerimle, hoşçakalın.

MİLLİYET VE DİL

Milliyet ve dil din ilişkisini incelediğimizde asıl olanın dil olduğunu görmekteyiz. Dil tekdir, fakat milliyet içerisinde dinler muhteliftir, örneğin Türkler yedi civarında dinde yer almaktadırlar. Türkler, İslamiyet, Hıristiyanlık, Budizm, Göktanrıcılık, Şamanizm, Musevilik dinlerinde yer almışlardır

Fakat dilimiz tekdir; Türkçe. Bu dilin içerisinde başka dillerden kelimeler alınmaktadır. Arapça, Farsça saymakla bitmez. Çünkü Türkler imparatorluklar kurmuşlardır ve bu imparatorluklarda muhtelif kavimler yer almaktadır. Onların dilinden de alıntılar-verintiler söz konusudur. Neticede bunların hepsi Türkçe olarak yer almaktadır.

Türk ( Kişi. İnsan )

Türk İnsanının Ruhu: İnsan Kavramı 02-04-2020

https://open.spotify.com/episode/2NUc4XjxqphjZwVIwn8POz?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

Türklerin Dünyası

https://open.spotify.com/episode/4ONhskj1Eq9Dwk0xpIsL52?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

Törük ( İlahiyat/Din)

Aynı kök: türetilmek (yaratılmak): yaratan ve yaratılan.

1. Töre.
2. Törü.
3. Törük.
4. Türük.
5. Türk.

110 ülkede Hilafet bakiyesi

7 dine tefekkür medeniyetimiz ve eserlerimiz ile katkılarda bulunduk.

1. Gökdini
2. Maniheizm
3. Budacılık
4. Zerdüştlük
5. Müslümanlık
6. Hristiyanlık
7. Musevilik

Asya’nın Yenisey ve Orhun boylarında taşa yazılan TENGRİ inançları ile başlayan Türklerin inanç yolculukları, Dunhuang mağaralarındaki Budist resimler ve tapınaklar, ahşap direkli Semerkant, Buhara Camileri, Ahlat mezar taşları, Anadolu coğrafyasındaki Kapadokya yeraltı kiliseleri, Göbeklitepe Tapınağı, Karaim Sinagogları, Karamanlı Ortodoks Kiliseleri,  Küçük Asya’nın kadim mitolojileri, Sümer Tanrıları, Rumeli dergah ve tekkeleri ile çeşitlenip zenginleşmiştir.

Türklerin Tengricilik (Göktanrı) ile başlayan dini inançları, Maniheizm ve Budacılığın ardından Semavi  dinlerle buluşmuş, 7 dinde inançlarını sürdürmüşlerdir.

21.yüzyılda Asya ve Avrupa’ya dağılmış 35’i aşkın Türk boy ve toplulukları 5 dinde  inançlarını devam ettirmektedirler:

Müslümanlık…………..17 boy
Hristiyanlık…………….11 boy
Şamanist ……………….4 boy
Budist …………………..3 boy
Musevi…………………..2 boy

35 boyun yarısının tercihi Müslümanlık, dörtte üçünün tercihi ise Müslümanlık-Hristiyanlık şeklinde olmuş, Şamanizm-Budizm şeklindeki Asya inanışları ise boyların %20’sinin tercihi şeklinde olmuştur.

Devlet Ana (Devlet)

Türklerde Devlet Olgusu

https://open.spotify.com/episode/6HK4Fzg8Gy2VkqwD5a794m?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

Türkiye’ler (Coğrafyalar)

TÜRKİYE COĞRAFYASI VE İNSAN 2020 – 10 – 29 –

https://open.spotify.com/episode/1b3b3wYKuoDFOjdRK4PHeU?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

TÜRKİYELER Kavramı 2020 – 09 – 10

https://open.spotify.com/episode/5GHmIeFk7nouFLRWQR7KTT?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

Kutadgu Bilig (Düşünce)

https://open.spotify.com/episode/2sy8TQwhOZU8c8x0t0ixGe?go=1&sp_cid=33616af711d8d1e52c4f9f3fa090a455&utm_source=embed_player_p&utm_medium=desktop&dl_branch=1&nd=1

 

ABD ve İngiltere ikilisi yani batılı güçler 19 ve 20.yüzyılda Rusya’yı kullanarak Türkiye’yi ve Avrupa’yı kontrol altında tutmuştur.

Karşı strateji ise Türkiye ve Rusya’nın birlikte davranarak Avrupa ve Amerika’yı kontrol altında tutmaları şeklinde olacaktır.

Bu karşı stratejiye dahil edeceğimiz iki Asyalı güç ise Hindistan ve Çin’dir. Bu durumda, Türkiye, Hindistan Çin ve Rusya batıya karşı birlikte bir oyun stratejisi geliştirme konumundadırlar.

Türkiye’nin Avrupa ile ilgili ilişkisi için ise doğu Avrupa ve Balkanlar alanlarında birlik oluşumunu yavaştan yavaştan uygulamaya başlaması gereklidir.

Çünkü, Türkler, tarihte Avrupa kıtasının Macaristan’a kadar içlerine, Afrika kıtasının en güneyindeki, güney Afrika’ya kadar içine, Asya kıtasının ise doğuda Türkistan Hanlıklarının içine kadar etkinliği olan bir konumdadır. Buraya Hindistan‘ın en güneyine kadar etkinliği olan Babür İmparatorluğunu ve bütün İran coğrafyasında etkinliği söz konusu olan Türkleri kattığımızda, bu durumda oynanacak oyun sahasının genişliği ve derinliği ortaya çıkmaktadır.

Batı yani ABD, İngiltere ve Avrupa, Türklerin ilişkiler ağını kırmak için 24 saat uykusuz çalışmakta ve stratejiler geliştirmektedirler.

Amerika’nın stratejisi, İngiltere’yi yedeğine alarak Avrasya kıtası güçlerini (Avrupa, Türkiye, Rusya, İran, Çin, Hindistan) bölüp yönetmek ve bu şekilde Amerika kıtasının güvenlik ve küresel hegemonyasını güvenceye alarak sürdürmektir.

Avrupa, tarihte artan nüfusunu Amerika’ya boca ederek, boşaltarak akabinde Müslüman nüfusu Balkanlardan söküp atarak, Osmanlıyı parçalayarak ve 1400 sonlarında da Yahudi nüfusu yine İberik Yarımadası‘ndan söküp atarak tarihte, birlikteliği, insanlık birlikteliğini değil, tamamen böl yönet politikalarını esas almış bir düşüncenin temsilcisidir.

Türkiye’nin ise tam tersine birlik ve birliktelik idealleri elindeki en güçlü silahtır.

Levent Ağaoğlu
8 Eylül 2022

Tonyukuk Yazıtı 

Tonyukuk Sözlüğü 

Türk Yazıtlarında en çok kullanılan 10 kelime (103 adet yazıt)

• 1 Bodun (Halk) 307
• 2 Kagan 206
• 3 İL (Devlet)131
• 4 Türk 112
• 5 Ban/bin/man (Ben) 107
• 6 Sü (Ordu) 71
• 7 Tanrı 62
• 8 Ar (asker) 62
• 9 Tabgaç (Çin) 59
• 10 Yaş 58

 

 TONYUKUK  

SÖZLÜĞÜ

“Sözcüm ol!” dedi; sözcüsü ben idim, Bilge Tunyukuk. ”   

Tonyukuk Yazıtı 5.satır            

 

Nehirler-Göl (8):

 

• Ak Termal Irmağı (Rusya, Tuva Cumhuriyeti).
• Anı Irmağı (Rusya, Hakasya).
• Bolçu (Çin, Altay İli). İnci Irmağı ( Özbekistan ).
• İngek Gölcüğü ( İnekler Gölü, Moğolistan).
• İrtiş Irmağı (Rusya).
• Kök Öng Irmağı (Moğolistan).
• Tola Irmağı (Moğolistan).

 

Dağlar (5):

 

• Altay Dağları (Rusya).
• Çuğay Dağları (Çin).
• Ek Dağı (Tanrı Oğlu) (Tacikistan).
• Köğmen Dağları (Moğolistan).
• Ötüken (Moğolistan)

 

Yerleşmeler (2):

• Bulçu (Çin).
• Şantung (Çin)

 

Ova ve Çöl  (2):

• Karakum (Moğolistan).
• Yarış Ovası (Çin, Şincan)

 

Boğaz ve Geçitler (1):

• Demir Kapı  (Özbekistan)

 

Deniz (1):

• Taloy  (Çin)

 

Türk Boyları

• Az’lar
• Dokuz Oğuz Halkı
• Kırgız
• Oğuz’lar
• On-Ok
• Saka’lar
• Sir
• Tarduşlar
• Türgiş
• Türk
• Türk (Sir) Halkı

Diğer Halklar

• Çinliler
• Kıtay’lar
• Mançud’lar
• Soğdak
• Tacik’ler
• Tohar’lar

 

Kişi Referansları (A-Z):

• Bögü Kağan (Kapgan Kağan)
• İlteriş Kağan
• İnel Kağan
• Kültigin
• Türk Bilge Kağan

*******************************************************************

a ünlem

äb ev, yurt, karargâh

äbir- evirmek, dolanmak

aç– açmak

ädgüti iyice, sıkıca

adrıl- 1. ayrılmak 2. (kagan, beg, yer sub sözleri ve bodun adlarının bulunma-ayrılma durumuyla) belirli bir siyasal oluşumdan kopmak 3. (at, tabar, kagan vb. sözlerin bulunma-ayrılma durumuyla) ölmek, vefat etmek.

agı ipekli kumaş

ägri eğri

agtor– tırmandırmak

Äk dağ adı

ak termel Hanghai ve Tannu Ula silsilesi arasındaki ırmaklardan biri

akıt– akın etmek/ettirmek

al- 1. almak 2. (bodun, il, törü sözleriyle veya bodun adlarıyla) ele geçirmek, fethetmek, zaptetmek 3. ganimet almak, ele geçirmek, tutsak etmek 4. kız almak, evlendirmek 5. (sab sözüyle) bilgi almak, mesaj almak

älig elli, “50”

alkın – tükenmek, mahvolmak, yok olmak

alp yiğit, cesur; zor

altı altı

altun 1. altın 2. altın para 3. altından yapılmış (araç gereç, eşya)

Altun Yış yer adı (Altay dağları)

anar ona

anaru ona doğru

ança öyle(ce), şöyle(ce)

ançıp öylece

anı  Batı Sayan’ın kuzey yamaçlarından doğup Abakan’la birleşerek Yenisey’i besleyen ırmaklardan biri.

anı onu

anın onun ile

anta 1. oraya, orada, oradan, o sırada 2. o sıradan, o zamandan, ondan, o zaman

antag öyle, şöyle

anyıg kötü, fena

apa 1.  ata, ecdat 2. baba, amca, ağabey, dede, abla, anne, nine 3. bir unvan niteleyici.

Apa Tarkan büyük tarkan, başkumandan

är er, erkek, asker

är- olmak, mevcut olmak

ara arasına, içine

arıg temiz, saf

ärinç galiba, büyük olasılıkla

ärkli olan; iken

arkuy müstahkem mevki

ärt- geçmek

Ärtiş ırmak adı (İrtiş)

artuk 1. artık, geriye kalan, artan 2. -den çok, -i aşkın 3. çok fazla. fazla, sayıca çok

asın tırmanmak

aş aş, yemek, yiyecek

aş- aşmak

Aşok kişi adı (Sogdların lideri Aşoka), Soğut kaviminin lideri

at at

atlat ata bindirmek, atlandırmak

atlıg atlı, süvari

ay- 1. demek, söylemek, açıklamak 2. talimat vermek, buyurmak 3. yol göstermek, öğütlemek, danışmanlık yapmak 4. (kıyın sözüyle) ceza tebliğ etmek 5. (tenri ve yer sözleriyle) egemen olmak, hükmetmek 6. (bodun sözüyle) egemenlik altına almak 7. sözcülük etmek, beyan etmek

ayguçı kağanın sözcüsü, danışman, sözcü

ayıgma sözcü

ayt- 1. söylemek, demek 2. ad vermek.

aytıgma denen, denilen

az (I) Az kavmi

az az

 

B

 

ba- 1. bağlamak 2. (hayvan) bağlamak.

bäg bey

baga Tarkan unvanını niteleyen bir sıfat

balık 1. çamur, bataklık 2. şehir

bän ben

bana bana

banaru bana doğru, benden yana

bänlig benli, beyaz lekeli (= karlı)

bar var

bar- varmak, gitmek

bärüki beriki, berideki

bas- 1. bastırmak 2. hükümranlık etmek 3. baskın vermek 4. feryat etmek 5. (tenri, umay vb.) zarara yol açacak bir olayı önlemek 6. sıkıştırmak, tazyik etmek 7. (tenri sözüyle) kıyamet kopmak 8.basmak, baskın yapmak; yardım etmek

basın- çekinmek, baskı altında olduğunu hissetmek, yenilmek, ezilmek

basıt- 1. bastırmak 2. baskına uğratmak, düşman saldırısına maruz bırakmak, baskına uğramak

baş 1. baş, kafa 2. bir kavim, boy topluluk veya ordunun lideri 3. tepe, zirve, doruk, ırmak başı 4.  zaman, sıra, yer, önem vb. bakımlardan önce gelen, başlangıç, ilk.

ber- vermek

beş beş

bın bin

bil- 1. bilmek, bilgi sahibi olmak 2. öğrenmek, bilgi edinmek 3. tanımak, bilip ayırmak, seçmek, idrak etmek, ayırt etmek

bilgä akıllı, akıl veren, danışman

Bilgä Kagan kağan adı/ünvanı, İlteriş Kağan’ın büyük oğlu, II. Köktürk Devleti kağanı.

Bilgä Tunyukuk kişi adı/ünvanı

bilge / bilige 1. bilge 2. bir unvan niteleyicisi.

bilig bilgi, hikmet, akıl, zihin.

bin- ata binmek

bin bin

bini bän zamirinin nesne durumu

bintür- ata bindirmek, bindirmek

bir- / ber- 1. vermek 2. düşmana teslim etmek 3. (iş sözüyle) hizmet etmek 4. (yabgu, şad vb.) bir göreve atamak 5. ad veya unvan vermek 6.  evlendirmek 7.  yardımcı fiil

bir 1. bir, tek 2. aynı 3. birinci, ilk.

bir din güney, güneyden

bir yäki güneydeki

birlä ile, birlikte

biryä güneyde

bitit- yazdırmak, yazı yazdırmak

biz 1. biz 2. fiil çekimi ögesi

biz biz

bizintä biz zamirinin bulunma-çıkma durumu

bod boy, kabile

bodun boylar, kabile, halk, maiyet

boguz boğaz

boguzlan- boğazlanmak, öldürülmek

bol- 1. olmak, varlık kazanmak 2. olmak, yaratılmak, vücuda gelmek 3. yardımcı fiil, 4. mevcut olmak, var olmak

bolçu İrtiş Irmağı’nın güneydeki kollarından biri, yer adı

bögü kagan Kapgan Kağan,

Bögü kağan adı/ünvanı

bu bu

bu: kan boğa

buçägü bu üçü birlikte

buka boğa

bul- 1. bulmak, temin etmek 2.  (kan sözüyle) kağan önderliğinde siyasal örgütlenme kurmak, il ve bodunu yönetecek bir lider bulmak 3. (er at sözleriyle) erlik, kahramanlık adını veya unvanını almak 4.  tanrı lutfuna erişmek, kutsanmak.

bulganç kargaşalı, anarşi içinde, kaotik, karışık

bun / bunu 1. sıkıntı 2. vah, heyhat, ne yazık

bun dert, sıkıntı

bunad- sıkılmak, sıkıntı içinde olmak

bunsız, bunsuz 1.  sıkıntısız 2. çok sayıda, çok miktarda 3. eksiksiz, fazlasiyle

buntut- saptırmak, azdırtmak, kaçırtmak

buyla unvan

büçegü bu üçü birlikte.

büntâgi böylesi

 

Ç

çabış başkumandan

çogay Sarı Irmak’ın (Huang-ho) büyük dirseğinin kuzey yakasındaki dağ silsilesi. yeradı (Yin-Shan dağları)

çöl bozkır

 

E

 

eb çadır, konut, karargâh

ebçi eş, karı, zevce

edi hiç, asla tamamiyle

egri 1. eğri, 2. hörgüçlü (deve)

ek tag Altay Dağlarının batı bölümünde bir silsile, Tinsi Oglı Dağı

eki iki

ekinti ikinci

elät- iletmek

elt- / ilt 1. iletmek, alıp götürmek, taşımak 2. ordu sevk etmek 3. (gebe kadın) bebek taşımak

er 1.  adam, erkek 2. yiğit, kahraman 3. asker 4. erklik, erdem.

er- 1. ermek, oluşmak, olgunlaşmak 2. (el / il bodun sözleriyle) kalkınmak, müreffeh düzeye ulaşmak, ekonomik ve siyasal bağımsızlık içinde olmak 3. yardımcı fiil.

eşid- işitmek

Eşim kişi adı

 

I

ıd- / yıd- / 1. göndermek 2. (yetkili) göndermek 3. (il, yer sub vb. sözlerle) farklı bir etnik kimliğe geçmek 4. (sab sözüyle) mesaj göndermek 5. (törü sözüyle) Türk töresine uymamak 6. yardımcı fiil.

ıd- yollak

ıduk kutsal, mübarek

ıgaç ağaç

ırak ırak, uzak

ıt- göndermek, yollamak

 

İ

 

iç 1. iç 2. has, hassa, kağana bağlı, siyasal merkez, merkez 3. mide

içik- 1. girmek 2. tâbi olmak, bağımlı olmak, katılmak, iltihak etmek, sığınmak, iltica etmek

içre 1. gizli 2. devlet, savaş vs. sırrı içeren (bilgi) 3. siyasal merkez, yönetim merkezi

idi / edi 1. hiç, asla, tamamen 2. bütünüyle, hepten.

igid– / egit- 1. beslemek, doyurmak, bakmak 2. (yılkı sözüyle) hayvan beslemek 3.  (kagan) bodunu korumak, himaye etmek, kalkındırmak 4. (tenri ve yer) himaye etmek.

il / el 1.  ülke, yurt, vatan, memleket, halk 2. devlet, yönetim 3. bir unvan niteleyicisi.

ilk ilk, önce

ilteriş / elteriş II. Köktürk Devleti kurucusu kağanının unvan niteliyicisi.

ilteriş / elteriş kagan Kutluğ Kağan.

İlteriş Kutluğ’un unvanı

in- inmek

İnäl velihat (Kapgan kağanın oğlunun unvanı)

İnigäk göl adı

ir- ermek, erişmek, varmak

iş iş

it- / et- 1. etmek. 2. bodun ve törü düzeni kurmak 3. asker konuşlandırmak 4.  mimari yapı kurmak 5. takdir etmek 6. (tenri) nizam vermek, düzenlemek, düzene sokmak, tanzim etmek

 

K

 

kabış- 1. toplanmak, bir araya gelmek, birleşmek 2. politik ve askeri ittifak yapmak

kabış- birleşmek, ittifak etmek

käç- geçmek

kaç kaç

kaçan ne zaman

käçig geçit

kagan hakan, hükümdar

kaganlıg kendi hakanı olan, bağımsız

käl- gelmek, kalmak; çaresiz kalmak, hiçbir şey yapamamak

kalın 1. kalın, yoğun 2. kalabalık, çok sayıda

kalısız tümüyle, tamamiyle

kalıt- bırakmak, (ugur sözüyle) yolu bırakmak, gidilen istikameti değiştirmek, bıraktırmak

käligmä gelen

kalmiş (sağ) kalmış olanlar, gelme, geliş

kältäçi gelecek (olan)lar

kälür getirmek

kan han, hükümdar

kanlan- (bodun) kağan önderliğinde siyasal örgütlenme kurmak, bir başı, lideri olmak.

kanlan- han sahibi olmak

Kapgan Bögü kağanın unvanı, İlteriş Kağan’dan sonra tahta geçen II. Köktürk Devleti kağanının unvanının niteliyicisi

kapıg kapı

kar kar

kara kara

kara kum İlteriş’in kışlık ordugâhı, Yinshan’ın (Çogay Yış) kuzeyinde, Çin kaynaklarında Hei-sha-ch’eng olarak geçen bölge, yer adı (Gobi çölü)

kargu gözetleme kulesi

karı yaşlı, ihtiyar

katun 1. kadın 2. kağan eşlerin unvanı 3. Katun Irmağı 4. Hatun, hakanın eşi

kazgan- 1.  kazanmak, kazanç elde etmek, elde etmek, ganimet sağlamak 2. (il, bodun, törü sözleriyle) kazanmak, elde etmek, edinmek, fethetmek, çalışıp başarmak

keyik av hayvanı, geyik

kılın- yaratılmak, doğmak, vücuda gelmek

kırkız Kögmen Dağlarının ardında yurt tutan, bugünkü Hakasların (Yenisey Kırgızlarının) atası olan Türk boyu, Kırgız

kış- birlikte yapmak, etmek, kılmak

kıtan X. yüzyılda Çin’de Liao sülalesini kuran, sonraki yüzyıllarda batıya yönelerek Katahıtayları oluşturan proto Moğol halkı, etnik ad (Hıtaylar)

kıyın ceza

kız- 1. sıcaklığı artmak, çok ısınmak 2. kızmak, öfkelenmek, hiddetlenmek

kız kız

kızıl kızıl

kisrä sonra

kisräki ön taraftaki, doğudaki; öndeki, öncü

kişi kişi, insan

kod- / kot- 1. koymak, bırakmak 2. (kan sözüyle) kağan önderliğindeki siyasal örgütlenmeyi bırakmak

koduz kadın, dul, kocasız kadın

kon- (bir yere) yerleşmek, (bir yeri) mesken tutmak, konmak

kop tümüyle, tamamiyle

kopın hepsi, hep birlikte, hepsi birden

kögmen Sayan (Tannu-Tuva) Dağları, yer adı

kök mavi (ırmak adında)

kök pekiştirme edatı

köläk gölek, küçük göl, bataklık

kön(ü)l gönül, arzu, dilek, (insanın) iç dünyası

kör- 1.  görmek 2. (yönelme-bulunma durumuyla) itaat etmek 3. (yügerü zarfıyla) esenlik ve huzura kavuşmak 4.  (emgek) çekmek 5. aldırış etmek 6. (edgü/beni sözüleriyle) huzur içinde yaşamak 7.  görüp geçirmek 8. yardımcı fiil 9. bağımlı olmak, tabi olmak; (tasviri fiil: çabuk!)

Ku kişi adı

kubran- 1. toplanmak, bir araya gelmek 2. siyasal teşekkül oluşturmak amacıyla toplanmak

kudı aşağısına doğru, (akıntısı) boyunca

kum — Kara-Kum

kurıdın batı

kurya batıda

kuryakı batıdaki

kuz kuz, (dağın) kuzey yamacı

küç güç, kuvvet

küçlüg güçlü, kuvvetli

kümüş gümüş

kün gün, gündüz

küntüz gündüz

küräg kaçak

män ben (kişi eki olarak)

Mançud etnik ad (Mançular)

mu soru edatı

nä ne

näkä niye, niçin

nän herhangi, herhangi bir; her

 

O

oçuk ocak

og(u)l oğul

ogul 1. evlat, çocuk 2. bir unvan niteleyicisi

Oguz etnik ad

ok — On-Ok

ok pekiştirme edatı

ol o, onlar; isim cümlesinde bağ-fiil

olgurt – 1. oturmak, yerleştirmek 2. (bina, yapı, konut vb.) kurdurmak, tesis ettirmek. 3.diktirmek, diktirtmek

olur- 1. olurmak 2. varlığını sürdürmek, hayat geçirmek 3. (kagan, yabgu, şad vb.) tahta çıkmak, hüküm sürmek, hükmetmek 4. konuşlanmak, mevzilenmek 5. ikamet etmek, yerleşmek, yurt tutmak, oturmak, yaşamak; tahtta oturmak, hüküm sürmek

olurt- 1. oturtmak, yerleştirmek 2. tahta çıkarmak, kağan yapmak 3. (bediz sözüyle) motif, oyma vb.yi yerleştirmek, süsletmek, bezetmek 3. tahta oturtmak

on ok Köktürk Kağanlığı’nın batı kanadını oluşturan on kabilelik Türk boyu, etnik ad (Batı Türkleri, Türgişler)

on on

On-Ok oruk yol

otuz otuz

Ö

ög- öğmek, övmek

ök pekiştirme edatı

öl- ölmek

ölür- öldürmek

Ön Irmak adı (Onggi-yin gool; Çince Hun-yi)

öndün doğu; doğudan

önrä ön tarafta, doğuda

ört alev, ateş

ötrü sonra

Ötükan yer adı (Khangay dağlarının doğu etekleri)

ötüken Köktürk Kağanlığı ve Ötüken Uygur Kağanlığı devletlerinin merkezi

ötün- arzetmek, rica etmek

ötünç rica, maruzat

öz 1. kendi 2. (tenri tarafından bahşedilen) benlik, manevi varlık, öz 3. yürekte varsayılan sevgi, bağlılık gibi duyguların kaynağı, gönül 4. bir unvan niteleyicisi

özüm ben, kendim

 

S

 

sab söz, haber, bilgi, mesaj

saka  Orta Asya’daki Hint-Avrupalı kavimlerden biri, etnik ad

sakın- 1. endişelenmek, kaygılanmak 2. düşünmek

sâmiz semiz

sana sen zamirinin verme durumu

sanç- 1. (ucu sivri bir nesneyi bir yere veya birine) batırmak, saplanmak 2. kargıyla yaralamak veya öldürtmek, mızraklamak

sânün General

sarıg sarı

sayu her

sınar yarım, yarı

sini sän zamirinin nesne durumu

Sir etnik ad

Sogdak etnik ad, Soğd halkı, Hint-Avrupa kökenli bir kavim, Soğutlar

sök- sökmek

sub su, Irmak

sü ordu; asker

sülä- ordu sevk etmek, sefer etmek

sülät- ordu sevk ettirmek

sünüg mızrak

sünüş- savaşmak

 

Ş

 

şad / çad yabgu ile birlikte kagandan sonraki en yüksek rütbe olan kağanın erkek kardeşine veya oğluna bizzat ihsan ettiği bir unvan

şantun Taihang Dağlarının doğusunda bulunan toprakların genel adı

Şantun yer adı

 

T

Tabgaç Çin, Çinliler

tabışgan tavşan

täbi deve

tag dağ

täg gibi

täg- hücum etmek, saldırmak; değmek, varmak, erişmek

tägi kadar

tägmiş varmış olma, erişmiş olma, varma, erişme

tägrä çevre, etraf, çepeçevre

tägür- götürmek

taloy Irmak adı

Tämir Kapıg Demir Kapı, Belh ile Semerkand arasındaki geçit

tan tan, şafak

tänri tanrı

tänsi < Çin rien-tzü ‘gögün oğlu’ (yer altında)

tär ter

tarduş Altayların batısında yurt tutan ve Tölis kavmine mensup olan bir Türk boyu

Tarduş etnik ad (Kağanlığın batı boyları)

Tarkan unvan

tarkınç huzursuz

Tärmäl ırmak adı

taş dış, taş, taşlık yer

taşık 1. dışarı çıkmak 2. baş kaldırmak, isyan etmek 3. (ordu) sefere çıkmak

taşık- çıkmak, (ordu) sefere çıkmak

täz- kaçmak

Täzik etnik ad (Tacik)

te- demek, söylemek

teg- 1. (yönelme durumuyla) değmek, ulaşmak, erişmek 2. (savaşta) hücum etmek, saldırmak 3. (yaş sözüyle) yaşı kemale ermek, yaşlanmak 4. (küni sözüyle) yüksek bir unvan almaya hak kazanmak

temir kapıg Sir Derya’nın batısında Belh-Semerkant yolu üzerinde bir geçit, Buzgala geçidi

tenri 1. gökyüzü 2. tanrı 3. kagan / kan unvanının niteliyicisi

teril- derilmek, toplanmak

teril– toplanmak, bir araya gelmek

teyin diye

tıl (düşman hakkında) bilgi; gözcü, haberci

ti- demek, söylemek

tilä- istemek

tinisi / tensi oglı Altay Dağlarının batı bölümünde bir silsile

tinsi < Çin rien-tzü ‘gögün oğlu’ (yer altında)

tiril- / teril- 1. birleşmek, hayata dönmek 2. (ordu) savaşta hezimete uğramaktan kurtulmak, toparlanarak güçlenmek 3. (tün sözüyle) gece olmak 4. derilmek, toplanmak

tiyin diye

Togla Irmak adı (Tola)

tok tok

Tokar etnik ad (Tohar)

tokar Hint-Avrupa kökenli bir kavim, Toharlar

tokuz dokuz (etnik adda)

Tokuz Oguz etnik ad

tonra esim VII. yüzyılın son çeyreğinde Tokuz Oğuz liderinin Kıtay’a gönderdiği Tonra boyundan bir temsilci, etnik ad (kişi adında)

topul- delinmek

toruk zayıf

töküt- dökmek, akıtmak

tu- kapanmak

tug engel, mania

Tunyukuk en yüksek idari unvan, başvezir

tut- 1.  tutmak 2. yurt tutmak 3. (il) varlık sürdürmek 4. denetim altına almak 5. savaşta yakalamak 6. (at sözüyle) adını almak 7. (kü sözüyle) adı duyulmak 8. (Türk tenri) kagan, katun ve kaganın diğer aile bireylerini korumak

tutun- tutunmak

tuy- duymak, hissetmek, fark etmek, algılamak, aldırış etmek

tügriş On Okların Tu-lu koluna mensup Batıdaki Tölis boylarından biri

tügünlüg düğümlü, kuyruğu düğümlü

tümän on bin

tün gece; geceleyin

Türgiş etnik ad

türk 1. Türk 2. bir hükümdarın yönetimindeki halk, teba, reaya

Türük etnik ad

tüş- 1. inmek 2. (yaklaşma-bulunma, yön durumuyla) gitmek, yürümek 3. konaklamak veya mola vermek üzere at, at arabası vb.nden inmek 4.  düşmek, düşüp yaralanmak veya telef olmak 5. (düşman ordusu) ırmağa, denize vb.ne dökülmek 5. düşmek

tüşür- 1. indirmek 2. (ilez sözcüğüyle) acı vermek, kederlendirmek, üzüntü vermek

 

U

u- muktedir olmak; mümkün olmak

u uyku

ubut utanç

uç uç

uçuz kolay

ud- 1. takip etmek, kovalamak 2. (savaşta) takip etmek, kovalamak, peşine düşmek, sürmek

udı- uyumak

udu ve

uduz- 1. takip ettirmek, izletmek 2. komuta etmek, sevk etmek, liderlik etmek

ugur zaman, vakit

ulug 1. büyük, muazzam 2. yaşlı 3. yaşça büyük 4. ileri gelen kimse, ulu, yüce kişi 5. bir unvan niteleyicisi, lider

Umay tanrı adı, Tenrici inanışta kadınları doğum sonrasındaki evrede koruduğuna inanılan tanrıça

una- doğru bulmak, onaylamak, tasvip etmek

unç mümkün, olabilir

ur- 1. varmak 2. okla vurmak, okla vurarak yaralamak 3. (hayvan) vurmak 4. kurmak, tesis etmek 5. yazmak, sert zemin üzerine ucu keskin bir nesneyle harfleri kazıyarak, çizerek yazı yazmak 6. (tugrag sözüyle) mühür vurmak, tuğra çekmek. 7. koymak, yerleştirmek

uzun uzak

 

Ü

 

üç üç

üçägü üçü, üçü birlikte, üçümüz

üçün için

ügüz ırmak

üküş çok

ülüg 1. bölüm, bölük, kısım 2. kısmet, nasip, kader, yazgı

üntür- (tan) atmak, (şafak) sökmek

ürün beyaz, ak

üz aksi, inatçı, başına buyruk

üz- kırmak, koparmak

üzä üzerine, üzerinde

üze 1. yukarı, üst, yukarıda üstte 2. üstüne, üzerine, üstünde, üzerinde.

 

Y

 

yabgu şad ile birlikte kagandan sonraki en yüksek rütbe olan ve kağanın erkek kardeşine veya oğluna bizzat ihsan ettiği bir unvan

yadag yaya, piyade

yagı düşman

yagıçı savaşçı, savunmacı

yäl- (atı) dörtnala sürmek, koşturmak

yälmä öncü, keşif kolu, keşif süvarisi; sefer

yältür- akın ettirmek, koşturmak

yämä dahi, da/de, hem… hem

yan- 1. geri dönmek, dönmek 2. (savaşta) geri çekilmek

yän yan, taraf, -den doğru

yan yan, taraf; -den doğru

yana yine, tekrar

yanıl- yanılmak

yantur- 1. döndürmek 2. (orduyu) geri çekmek 3. (yaş, sıgıt sözleriyle) acıyı içe gömmek, bastırmak

yany- yaymak, dağıtmak, bozguna uğratmak

yanyduk bozguna uğrayan(lar)

yara- yaramak, uygun olmak

yarık zırh

yarıkla- (tenri, yer, tenriken sözleriyle) buyurmak, lütfetmek, esirgemek

yarıklıg zırhlı asker

Yarış yer adı (bugünkü Çarış ovası)

yarlıka- (tanrı) buyumak, esirgemek

yat- 1. yatmak, bir yerde uzanır halde bulunmak 2. (kemikler) yığılmak 3. (cenaze) gömülmeden kalmak, ortada kalmak.

yazı ova

ye- yemek

yeg daha iyi

Yençü ırmak adı (Sır Derya, Jaxartes)

yer yer

yerçi kılavuz

yet- yedmek, yedekte götürmek

yeti yedi

yıd- göndermek

yıg- yığmak, derleyip toplamak

yırdın kuzey

yırya kuzeyde

yıryakı kuzeydeki

yış dağ, ormanlı dağ

yi- yemek

yigirmi yirmi

yinçgä ince

yinçü ögüz Sir Derya (Seyhun) Irmağı

yir yer

yoglat- cenaze töreni yaptırmak

yogun yoğun, kalın

yogur- geçmek (ırmak vb.)

yok yok

yokaru yukarı

yol yol

yorı- 1. adım atarak ilerlemek, gitmek, yürümek, yol almak, ilerlemek 2. isyan etmek, başkaldırmak 3. ilerlemek, gelişmek, kalkınmak 4. ordu sevk etmek, akın etmek, düşman topraklarına saldırmak, baskın yapmak 5. ordu ile sefere çıkmak; gelişmek

yorıt- 1. yürütmek, ilerlemek 2. orduyu sefere çıkarmak 3.  kalkındırmak, ilerletmek, geliştirmek, gönenç içinde yaşamak 4. atı dörtnala sürmek 5. (orduyu) yürütmek, sefere çıkarmak

yubul- yuvarlanmak

yugur- yoğurmak

yulı- yağmalamak

yurt 1. yurt, kamp yeri, konaklama yeri 2. cenaze çadırı 3. karargah, merkez

yuyka yufka, ince

yügürt- 1. koşturmak 2. (atı) hızla koşturmak 3. (ter sözüyle) emek sarf etmek, büyük gayret göstermek, çok çalışmak, ter dökmek 4. akıtmak; akın ettirmek

yükün- 1. saymak, saygı göstermek, hürmet etmek 2. boyun eğmek, biat etmek, bir kimsenin veya bir yönetimin egemenliğini tanımak 3. ibadet etmek.

yüküntür- 1. saydırmak, hürmet ettirmek, sözünü dinletmek 2. baş eğdirmek, boyun eğdirmek, biat ettirmek.

yüz yüz (100)

Kaynak: [1]

 

[1] Tonyukuk Yazıtı İnceleme, Talat Tekin, 1994, sayfa 53-72. Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelenmesi, Hatice Şirin, Türk Dil Kurumu