Orhun Yazıtları (Tonyukuk)
https://tr.wikisource.org/wiki/Orhun_Yaz%C4%B1tlar%C4%B1_(Tonyukuk)
167 Tonyukuk 1. taş, 1. yüz (batı) 7 dizi
168 ty1-1-b-7-01 ?????: ?????: ??: ???: ????: ????: ????: ????: ????: ??????: ????: ???: bilge: TUFqq: bn: öZm: TBGÇ: ilHe: QlJM: türk: BODN: TBGÇKA: xörr: rti: BİLGE: TONYUKUK: BeN: ÖZüM: TaBGaÇ: İLiÑE: KILıNDıM: TÜRK: BODUN: TaBGaÇKA: KÖRüR: eRTİ:
Bilge Tonyukuk’um. Ben özüm Çin ilinde kılındım (doğdum). Türk boyları Çin’e görür (bağlı) idi.
169 ty1-1-b-7-02 ????: ????: ????: ??????: ??????: ????: ?????: ????: ????: ??????: ???: ?????: ????: ??: ???: ??: ??: ????: türk: BODN: KNin: BULmyn: TBGÇDA: DRVI: KNLJI: KNin: qODP: TBGÇKA: YNA: içkdi: tHri: Ce: tms: rC: KN: brtm: TÜRK: BODUN: KaNIN: BULMaYıN: TaBGaÇDA: aDRıLDI: KaNLaNDI: KaNIN: KODuP: TaBGaÇKA: YaNA: İÇiKDİ: TeÑRİ: aNÇA: TiMiŞ: eRiNÇ: KaN: BiRTiM:
Türk boyları kağan bulamadan Çin’den ayrıldı, kağanlandı, [ama] kağanı koyup (terkedip) Çin’e yine döndü. Tanrı anca demiş[ki] gerçek: “Baş verdim,
170 ty1-1-b-7-03 ????: ????: ?????: ?????: ???: ????: ?????: ??: ????: ????: ????: ????: ??: ????: ????: ???: ????: ??????: KNHn: qODP: içkdH: içkdH: üçn: tHri: öltms: rC: türk: BODN: ölti: LKJI: Yq: BOVI: türk: sir: BODN: yrinte: KaNıÑıN: KODuP: İÇiKDiÑ: İÇiKDÜK: ÜÇüN: TeÑRİ: ÖLüTMüŞ: eRiNÇ: TÜRK: BODUN: ÖLTİ: aLKıNDI: YOK: BOLDI: TÜRK: SİR: BODUN: YiRİNTE:
Başını koyup döndün. Döndüğün için Tanrı öldürmüş gerçek”. Türk boyları öldü, eridi, yok oldu. Türk Sir boylarının yerinde (yurdunda)
171 ty1-1-b-7-04 ???: ?????: ???: ????: ?????: ??????: ???: ???: ????: ??: ????: ???: ???: ???: ????: ???: ???: ???: ???: ?????: BOD: KLMDI: IDA: TŞDA: KLmsi: qUBRNP: yti: yüZ: BOVI: ki: ülgi: TLG: rti: bir: ülgi: YDG: rti: yti: yüZ: kisig: BOD: KaLMaDI: IDA: TaŞDA: KaLMıŞI: KUBRaNıP: YiTİ: YÜZ: BOLDI: iKİ: ÜLüGİ: aTLıG: eRTİ: BİR: ÜLüGİ: YaDaG: eRTİ: YiTİ: YÜZ: KİŞİG:
boy kalmadı. Uzakta, dışda kalmışı toparlanıp yediyüz [kişi] oldu. İki bölüğü atlı idi, bir bölüğü yaya idi. Yediyüz kişiyi
172 ty1-1-b-7-05 ??????: ????: ?????: ???: ????: ??????????: ?????: ?????: ???????????: ???: ????: ?????????: ????????: ?????: UDZGMA: ULGI: ŞDrti: YGL: tidi: YGmsibnrtm: bilge: TOFqq: KGNMUQISYin: tdm: SKJM: TORqBUqLI: sMZBUqLI: IRKDA: UDuZuGMA: ULuGI: ŞaD eRTİ: YaGıL: TİDİ: YaGMıŞI BeN eRTiM: BİLGE: TONYUKUK: KaGaN MU KISaYIN: TİDiM: SaKıNDıM: TORUK BUKULI: SeMiZ BUKULI: IRKDA:
yöneten ulu şad idi. Yağıl (katıl) dedi, yağmışı (katılanı) ben idim: Bilge Tonyukuk[…] Kağan mı kılayım dedim. Sakındım. Sıska boğa, semiz boğa arkaya
173 ty1-1-b-7-06 ?????: ???????: ????: ????: ???: ????????: ???: ??: ????: ??: ?????: ????: ????: ????: ???: ???: ?: ???: ?????: ?????: ?????: ?????: ???: ????: bilsr: sMZBoqA: TuRq: BoqA: tyn: bilmZrms: tyn: Ce: sKJM: JA: kisre: tHri: bilg: brtx: üçn: öZm: x: KGN: KISDM: bilge: TUFqq: BOYLA: BGA: TRKN: BÖLSeR: SeMiZ BUKA: TORUK: BUKA: TiYiN: BİLMeZ eRMiŞ: TiYiN: aNÇA: SaKıNDıM: aNDA: KİSRE: TeÑRİ: BİLiG: BiRTÜK: ÜÇüN: ÖZüM: ÖK: KaGaN: KISDıM: BİLGE: TONYUKUK: BOYLA: BaGA: TaRKaN:
tekme atsalar, semiz boğa mı, sıska boğa mı attı diye bilinmez imiş deyip anca sakındım. [O] andan sonra Tanrı bilgi verdiği için, özüm, kendim kağan kıldım. Bilge Tonyukuk, Boyla Bağa Tarkan
174 ty1-1-b-7-07 ?????: ?????: ???: ?????: ????: ?????: ????: ?????: ?????: ????: ???: ?: ?????: ?????: ????: ??: ?: ???: ????: ?????: ???: ????: ?????: ????: birle: iltrs: KGN: BOLYN: brye: TBGÇG: üHri: KITFG: YIRYA: OGZG: öks: x: ölrti: blgsi: ÇBsİ: bn: x: rtm: ÇOGY: KUZin: KRA: KUMG: OLRUR: rtMZ: BİRLE: İLTeRiŞ: KaGaN: BOLaYıN: BiRiYE: TaBGaÇıG: ÖÑRE: KITaYNıG: YIRıYA: OGuZuG: ÖKüŞ: ÖK: ÖLüRTİ: BiLGeSİ: ÇaBıŞI: BeN: ÖK: eRTiM: ÇOGaY: KUZIN: KaRA: KUMuG: OLuRUR: eRTiMiZ:
ile İlteriş kağan olunca Güney’de Çin’i, Doğu’da Kıtay’ı, Kuzey’de Oğuz’u pek çok öldürdü. Bilgesi, çavuşu ben kendim idim. Çoğay’ın Kuzeyi’nde Kara Kumuğ’da oturur idik.
175 Tonyukuk 1. taş, 2. yüz (güney) 10 dizi
176 ty1-2-g-10-01 ???: ????: ?????: ???: ?????: ????: ????: ?????: ??: ???: ????: ????: ???: ??: ???: ???: ??: ????: ??: ????: ?????: ??????: ????: ????: kyk: yiyü: TBSGN: yyü: OLRUR: rtMZ: BODN: BOGZI: Tq: rti: YGMZ: tgre: oçq: tg: rti: biZ: qg: rtMZ: Ca: OLRR: rikli: OGZDJN: kürg: klti: KiYiK: YİYÜ: TaBıŞGaN: YiYÜ: OLuRUR: eRTiMiZ: BODUN: BOGuZI: ToK: eRTİ: YaGıMıZ: TeGRE: OÇUK: TeG: eRTİ: BİZ: iSiG: eRTiMiZ: aNÇA: OLuRuR: eRiKLİ: OGuZDıNDıN: KÖRüG: KeLTİ:
Geyik yiyip, tavşan yiyip oturur idik. boyların boğazı tok idi. Yağımız çevrede ocak gibi idi, biz ateş idik. anca otururduk. Güclü Oğuzdan gözcü geldi.
177 ty1-2-g-10-02 ????: ???: ??: ????: ???: ????: ???: ???: ?????: ???: ???????: ????: ?????: ????: ???????: ?????: ???: ????: ??: ??: ????: ????: ????: kürg: SBI: JG: TUKZ: OGZ: BODN: üZE: KGN: OLRTI: tir: TBGÇGRU: qONI: sHüng: IDms: KITFGRU: TOHRA: smg: IDms: SB: Ce: ZKFA: türk: BODN: KÖRüG: SabI: aNTaG: TOKuZ: OGuZ: BODUN: ÜZE: KaGaN: OLuRTI: TİR: TaBGaÇGaRU: KONI: SeÑÜNüG: IDMıŞ: KITaYNGaRU: TOÑRA: eSiMiG: IDMıŞ: SaB: aNÇA: aZKıYNA: TÜRK: BODUN:
gözcünün sözü şöyle: “Dokuz Oğuz boyları üzerine kağan oturdu.” der. Çin yönüne Kum Paşa’yı göndermiş. Kıtay yönüne Tongra Esim’i göndermiş. Söz böyle: “Azıcık Türk boyları
178 ty1-2-g-10-03 ??????: ???: ????: ??: ???: ???????: ?????: ???: ??: ??: ????: ??: ???: ????: ?????: ???????: ???: ??: ????: ?????: ??????: ???: ??: ????: ????: YORIYR: rMs: KGNI: LP: rMs: YGUÇIsI: bİlgE: rMs: OL: Kİ: kisi: BR: rsr: sini: TBGÇG: ÖlÜrtÇİ: tir: Mn: ÖHrE: QITFG: ÖlrtÇİ: tir: Mn: bini: OGZG: YORIYoR: eRMiŞ: KaGaNI: aLP: eRMiŞ: aYGUÇISI: BİLGE: eRMiŞ: OL: iKİ: KİŞİ: BaR: eRSeR: SİNİ: TaBGaÇıG: ÖLÜRTeÇİ: TİR: MeN: ÖÑRE: KITaYNıG: ÖLüRTeÇİ: TİR: MeN: BİNİ: OGuZuG:
yürüyor imiş. Kağanı alp imiş. Danışmanı bilge imiş. O iki kişi var ise seni [de], Çin’i [de] öldürecek der[im] ben. Doğu’da Kıtay’ı öldürecek der[im] ben. Beni, Oğuz’u
179 ty1-2-g-10-04 ???????: ???: ??: ????: ????: ??: ??: ????: ????: ??: ??: ??: ???????: ?????: ????: ???: ????: ??????: ???: ???????: ???: ???: ??: ?????: ölrtçik: tir: mn: TBGÇ: brdn: yn: tg: QITF: öHdn: yn: tg: bn: yİRDJYN: tgyin: türk: sir: BODN: yrİntE: İdİ: YORMZUN: USR: İdİ: Yq: QISLM: ÖLüRTeÇİK: TİR: MeN: TaBGaÇ: BiRiDiN: YaN: TeG: KITaYN: ÖÑDiN: YaN: TeG: BeN: YIRıDıNTıYaN: TeGeYİN: TÜRK: SİR: BODUN: YiRİNTE: İDİ: YORuMaZUN: USaR: İDİ: YOK: KISaLıM:
öldürecek der[im] ben. Çin Güney’den yana değsin (saldırsın), Kıtay Doğu’dan yana değsin, ben Kuzey’den yana değeyim. Türk Sir boyları yerinde dursun. (Onun) ilerlemesi dahi dursun, [Türkü] yok kılalım
180 ty1-2-g-10-05 ???: ??: ??: ???: ???: ???: ??????: ?????: ?????: ??????: ?????: ??: ????: ?????: ?????: ??: ?????: ????: ???: ????: ??: ???: ????: tir: mn: OL: sBG: sdP: tün: UDsIKM: klMdİ: kÜntZ: OLRSKM: klMdİ: JA: ÖtrÜ: KGNMA: ÖtntM: CA: ÖtntM: TBGÇ: OGZ: QITF: BU: ÇkÜ: KBSR: TİR: MeN: OL: SaBıG: eŞiDiP: TÜN: UDıSIKıM: KeLMeDİ: KÜNTüZ: OLuRSıKıM: KeLMeDİ: aNDA: ÖTRÜ: KaGaNıMA: ÖTüNTüM: aNÇA: ÖTüNTüM: TaBGaÇ: OGuZ: KITaYN: BU: üÇKÜ: KaBıSaR:
der[im] ben.”. O sözü işitip gece uyuyasım gelmedi, gündüz oturasım gelmedi. Ondan ötürü kağanıma açıldım. Anca [böyle] söyledim: “Çin, Oğuz, Kıtay, bu üçü birleşirse
181 ty1-2-g-10-06 ????: ??: ??: ???: ???: ?????: ??: ???: ?????: ????: ???????: ???: ???: ????: ????: ?????: ???: ?????: ???: ?????: ????????: ??: ???: ????: KvÇI: bZ: ÖZ: İÇİ: TSN: TUTMŞ: tg: bİZ: YUYKA: rklg: tUPLGLI: uçz: rms: yCge: rklg: özgli: UÇZ: YUYKA: KLN: BOLsR: TUPLGULq: LP: rms: yCge: KaLTaÇI: BiZ: ÖZ: İÇİ: TaŞıN: TUTMıŞ: TeG: BİZ: YUYKA: eRKLiG: TUPuLGaLI: UÇuZ: eRMiŞ: YiNÇGE: eRKLiG: ÖZGüLİ: UÇuZ: YUYKA: KaLıN: BOLSaR: TUPuLGULUK: aLP: eRMiŞ: YiNÇGE:
biz [kala] kalacağız. Öz içi dışından tutulmuş gibi[yiz] biz. Yufka gücündekini delmek ucuz (kolay) imiş. İnce gücündekini kırmak ucuz. Yufka kalın olsa delinmesi çetin imiş. İnce
182 ty1-2-g-10-07 ????: ?????: ?????: ??: ???: ????: ??????: ????: ??????: ?????: ??????: ?????: ?????: ??: ??: ???: ????: ??????: ??: ??: ??: ??: ?????: YOGN: BOLSR: üzglx: LP: rms: öHre: QITFDA: BRYE: TBGÇDA: KURYA: KURDJA: YIRYA: OGZDA: ki: ÜÇ: biH: sÜMZ: kltÇMZ: BR: MU: nE: Ca: ütntm: YOGUN: BOLSAR: ÜZGÜLÜK: ALP: ERMİŞ: ÖÑRE: KITAYNDA: BİRİYE: TABGAÇDA: KURıYA: KURıDıNTA: YIRıYA: OGuZDA: iKİ: ÜÇ: BİÑ: SÜMüZ: KeLTeÇiMiZ: BaR: MU: NE: aNÇA: ÖTüNTüM:
yoğun olsa kırmak çetin imiş. Doğu’da Kıyayn’dan, Güney’de Çin’den, Batı’da Batılı’lardan, Kuzey’de Oğuz’dan iki üç bin erimiz gelecek var mı ne? Böyle söyledim [kağana].
183 ty1-2-g-10-08 ????: ??: ???: ?????: ?????: ?????: ?????: ???: ????: ???????: ???: ???: ???: ???: ?????: ????: ???????: ?????: ???: ?????: ??????: ???: ????: KGNM: bm: ÖZM: bilge: TOFqq: ütntx: ötCmn: sdü: brti: köHlHçe: UDZ: tdi: kök: ÖHg: YOGRU: ötkn: yISGARU: UDZtM: İng: kxlkn: TOGLDA: OGZ: klti: KaGaNıM: BeN: ÖZüM: BİLGE: TONYUKUK: ÖTüNTÜK: ÖTüNÇüMüN: iŞiDÜ: BiRTİ: KÖÑLüÑÇE: UDuZ: TiDİ: KÖK: ÖÑüG: YOGuRU: ÖTüKeN: YIŞGARU: UDuZTıM: İNiG: KÖKLüKüN: TOGuLDA: OGuZ: KeLTİ:
Kağanım, ben özüm Bilge Tonyukuk konuştuk. [Kağan] söylediğimi işiti verdi. Gönlünce [orduyu] yönel[t] dedi. Kök Öng’ü aşıp Ötüken Ormanı’na yöneldim. İnig Köklük’ün Toğul’da Oğuz geldi.
184 ty1-2-g-10-09 ????: ??: ???: ???: ???: ??: ???: ????: ???????: ????: ??????: ?????: ?????: ?????: ????: ????: ???: ????: ??: ??: ????: ???: ???: ????: süsi: ÜÇ: biH: rms: biz: ki: biH: rtmz: süHsdmz: tHri: YRLKDI: YFDMZ: ögzke: tüsdi: YFDq: YOVA: yme: ölti: xx: JA: ötrü: OGZ: qpn: klti: SÜSİ: ÜÇ: BİÑ: eRMiŞ: BİZ: iKİ: BİÑ: eRTiMiZ: SÜÑüŞDüMüZ: TeÑRİ: YaRLıKaDI: YaYıNDıMıZ: ÖGüZKE: TÜŞDİ: YaYıNDUK: YOLTA: YiME: ÖLTİ: KÖK: aNDA: ÖTRÜ: OGuZ: KOPıN: KeLTİ:
Eri üç bin imiş. Biz iki bin erdik. Süngüşdük. Tanrı öyle istedi dağıttık. Irmağa düştü. Dağıttıklarımız yolda yine öldü hep. Ondan ötürü Oğuz’un tümü geldi [bize katıldı].
185 ty1-2-g-10-10 ??????: ?: ????: ?????: ????: ????: ??: ???: ?????: ?????: ????: ???: ?????: ???: ???: ?????: ????: ??????: ??????: ?????: ????: ????: klürtm: x: türk: BODNG: ötkn: yrke: bn: özm: bilge: TOFqq: ötkn: yrg: qONMs: tyn: sdp: bryki: BODN: qURYKI: yIRYKI: öHrki: BODN: klti: […]: ÖK: TÜRK: BODUNuG: ÖTüKeN: YiRKE: BeN: ÖZüM: BİLGE: TONYUKUK: ÖTüKeN: YiRiG: KONMıŞ: TiYiN: eŞiDiP: BiRiYeKİ: BODUN: KURıYaKI: YIRıYaKI: ÖÑReKİ: BODUN: KeLTİ:
Getirdim bütün Türk boylarını’nı Ötüken Yeri’ne[…] Ben özüm Bilge Tonyukuk Ötüken Yer’e konmuş diye işitip Güney’deki boyları, Batı’daki, Kuzey’deki, Doğu’daki boyları geldi [bize katıldı].
186 Tonyukuk 1. taş, 3. yüz (doğu) 7 dizi
187 ty1-3-d-7-01 ??: ???: ????: ???: ??: ??: ????: ????: ????: ??????: ????: ???: ??????: ????: ????: ????: ?????: ????: ???: ???: ?????: ????: ??: ????: ki: BiH: rtmz: biz: ki: sÜ: BOVI: türk: BODN: OLRGLI: türk: KGN: OLRGLI: SJUH: BLQA: TLUY: ögzke: tgms: yOK: rms: KGNMA: ötnp: sÜ: ltdm: iKİ: BİÑ: eRTiMiZ: BİZ: iKİ: SÜ: BOLDI: TÜRK: BODUN: OLuRGaLI: TÜRK: KaGaN: OLuRGalI: ŞaNTUÑ: BaLIKA: TaLUY: ÖGüZKE: TeGMiŞ: YOK: eRMiŞ: KaGaNıMA: ÖTüNüP: SÜ: iLeTDiM:
[biz] İki bin erdik. İki ordumuz oldu. Türk boyları kılınalı, Türk Kağanı oturalı Şantung kentine, Taluy ırmağına ulaşmışlığı yok imiş. Kağanıma söyleyip er ettim (saldım).
188 ty1-3-d-7-02 ????: ????: ????: ?????: ??????: ??: ???: ???: ????: ????: ?????: ??????: ???: ????: ???: ????: ???: ????: ???: ??: ?: ????: ????: ???: SJUH: BLQA: TLUY: ögzke: tgürtm: ÜÇ: OTZ: BLQ: sIDI: UsIN: BUJTU: yURTDA: YTU: KLUR: rti: TBGÇ: KGN: YGMZ: rti: ON: q: KGNI: YGMZ: rti: ŞaNTUÑ: BaLıKA: TaLUY: ÖGüZKE: TeGüRTiM: ÜÇ: OTuZ: BaLıK: SIDI: USıN: BUNTaTU: YURTDA: YaTU: KaLUR: eRTİ: TaBGaÇ: KaGaN: YaGıMıZ: eRTİ: ON: OK: KaGaNI: YaGıMıZ: eRTİ:
Şantung kentine, Taluy ırmağına değdirdim. Yirmi üç kenti kırdı. Usu yıprandı. Otağda (çadırda) yatıp kalır idi. Çin kağanı yağımız idi. On Ok kağanı yağımız idi.
189 ty1-3-d-7-03 ???: ?????: ?????: ???: ????: ????: ??: ??: ???: ?????: ????: ???: ???: ?????: ???: ??: ??????: ????: ????: ??????: ?????: ???: ???: ??????: ??: ??: ???: ??: ????: RTq: QIRKZ: küçlg: KGN: YGZM: BOVI: OL: ÜÇ: KGN: öglsp: LTUN: YIS: üze: KBsLM: tms: CA: öglsms: öHre: türk: KGNGRU: süllm: tms: HRU: sülmsr: KÇ: nH: rsr: OL: bzni: aRTUK: KIRKıZ: KÜÇLüG: KaGaN: YaGıZıM: BOLDI: OL: ÜÇ: KaGaN: ÖGLeŞiP: ALTUN: YIŞ: ÜZE: KaBıŞaLıM: TiMiŞ: aNÇA: ÖGLeŞMiŞ: ÖÑRE: TÜRK: KaGaNGaRU: SÜLeLiM: TiMiŞ: aÑaRU: SÜLeMeSeR: KaÇa:NeÑ: eRSeR: OL: BiZNİ:
Dahası Kırkız’ın güçlü kağanı yağımız oldu. O üç kağan sözleşip “Altun ormanı üzerinde kapışalım” demiş. Anca [öyle] anlaşıp. “Doğu’da Türk Kağanı’na süleyelim” demiş. “Ona [doğru] sülemez [isek] nice ne eder o bizi[…]
190 ty1-3-d-7-04 ????: ??: ???: ???????: ?????: ???: ????: ???: ??????: ??: ?????: ????: ?????: ??: ??: ?????: ???: ?????: ???: ??: ???: ???: ?????: ??: ???: ???: KGNI: LP: rms: YGUÇIsI: bilge: rms: KÇnH: rsr: ölrtçi: xX: üçgün: KBSP: süllm: dI: Yq: QISLM: tms: türgs: KGN: CA: tms: bnH: BODNM: JA: rür: tMs: KaGaNI: aLP: eRMiŞ: aYGUÇISI: BİLGE: eRMiŞ: KaÇaNeÑ: eRSeR: ÖLüRTeÇİ: KÖK: ÜÇüGÜN: KaBıŞıP: SÜLeLiM: eDİ: YOK: KISaLıM: TiMiŞ: TÜRGiŞ: KaGaN: aNÇA: TiMiŞ: BeNiÑ: BODUNuM: aNDA: eRÜR: TiMiŞ:
Kağanı alp imiş. Danışmanı bilge imiş. Nice ne edip öldürecek hep?. Üçümüz birleşip süleyelim. Onu yok kılalım.” demiş. Türgiş Kağanı anca (öyle) demiş. “Benim boylarım oraya erişir.” demiş.
191 ty1-3-d-7-05 ????: ????: ???: ?????: ??: ???: ????: ???: ????: ??: ???: ??: ????: ???: ???: ???: ?????: ????: ???: ??????: ????: ???: ??: ?????: türk: BODN: yme: BULGC: OL: tms: OGZI: yme: TRKC: OL: tms: OL: SBIN: sdp: tün: yme: UDsQM: klmz: rti: OLRsKM: klmz: rti: JA: SKJMA: TÜRK: BODUN: YiME: BuLGaNÇ: OL: TiMiŞ: OGuZI: YiME: TaRKıNÇ: OL: TiMiŞ: OL: SaBIN: eŞiDiP: TÜN: YiME: UDSIKıM: KeLMeZ: eRTİ: OLuRSıKıM: KeLMeZ: eRTİ: aNDA: SaKıNDıMA:
Türk boyları yine bulanık. demiş. “Oğuz’u yine sıkıntıda.” o demiş. O sözü işitince gece yine uyuyasım gelmez idi. Gün[düz] yine oturasım gelmez idi. [o] anda düşündüm.
192 ty1-3-d-7-06 ??: ???????: ?????: ??: ???: ???: ?????: ????: ???: ???: ????: ???: ???: ??: ????: ?????: ?????: ???: […]: ????: ????: ????: ??: ??: ?????: lk: QIRKZKA: süllm: yg: rms: tdm: xögmn: YOLI: bir: rms: TUMs: tyn: sdp: BU: YOLN: YORSR: YRMÇI: tdm: […]: yrçi: tldm: çölg: iz: ri: BULTM: iLK: KIRKıZKA: SÜLeLiM: YiG: eRMiŞ: TiDiM: KÖGMeN: YOLI: BİR: eRMiŞ: TUMıŞ: TiYiN: eŞiDiP: BU: YOLuN: YORISaR: YaRaMaÇI: TiDiM: […]: YiRÇİ: TiLeDiM: ÇÖLüG: İZ: eRİ: BULTuM:
İlk Kırgız’a sülersek iyi olur dedim. Kögmen’in yolu bir imiş, [ama] kapalı imiş diye işitip bu yolu [at ile] yorar isek yaramıyacak dedim. […] Yerci [kılavuz] istedim. Çölgi İz eri buldum.
193 ty1-3-d-7-07 ???: ?: ????: ??: ???: […]: ???: ???: ?: ?????: ???: ???: ????: ??: ???: ???: ???: ????: ???: ??: ????: ??????: ??: ???: ????: ?????: özm: Z: yirm: NI: blm: […]: rms: bir: T: ORUqI: rms: NIN: BRMs: HR: YTP: bir: TLG: BRMs: tyn: OL: YOLN: YORISR: UC: tdm: SRJM: KGNMA: ÖZüM: aZ: YiRiM: aNI: BELiM: […]: eRMiŞ: BİR: aT: ORUKI: eRMiŞ: aNIN: BaRMıŞ: AÑAR: aYTıP: BİR: aTLıG: BaRMıŞ: TiYiN: OL: YOLuN: YORISaR: UNÇ: TiDiM: SaKıNDıM: KaGaNıMA:
Özüm az yerim, onu beslerim […] imiş. Bir at yolu imiş. Onun [ile] varmış [gitmiş]. Ona söyleyip bir atlı varmış diye o yolu yorsak iyi olur dedim. Düşündüm. Kağanıma
194 Tonyukuk 1. taş, 4. yüz (kuzey) 11 dizi
195 ty1-4-k-11-01 ?????: ??: ??????: ?: ??: ???: ?????: ???: ????????: ?: ???: ?????: ???: ????: ????: ?: ???: ????: […]: ???: ?????: ??????: ??????: ?: ötntm: sü: YORTDM: T: LT: tdm: Ktrml: kçe: OGRKLTDM: T: üze: bntre: KRG: sxdm: YqRU: T: yte: YDGN: […]: IGÇ: TUTNU: GTURTM: öHreki: r: ÖTüNTüM: SÜ: YORıTDıM: aT: aLT: TiDiM: aKTeRMiL: KeÇE: OGuRKaLaTDıM: aT: ÜZE: BiNTiRE: KaRıG: SÖKDüM: YUKaRU: aT: YeTE: YaDaGıN: […]: IGaÇ: TUTuNU: aGTURTuM: ÖÑREKİ: eR:
söyledim. Ordu yürüttüm. “Attan in” dedim. Ak Termil’i geçip yorgalattım. At üzerine bindirip karı söktüm (geçtim). Yukarıya at yedekleyip yaya[…] ağaç(lara) tutunup çıkarttım. Öndeki er
196 ty1-4-k-11-02 ??????[…]: […]????: ????: ?????: ?????: ??: ?????: ????: ???: ????: ?????: ????: ??: ????: ???????: ?????: ???: ???: ??: ???: YOGRÇA[…]: […]sBRW: SDMZ: YUBLU: intmz: ON: tünke: YJKI: TUG: BİRÜ: BRDMZ: yrçi: yr: YHLP: BOGZLJI: BUHDP: KGN: ylü: xr: tms: YOGuRuÇA[…]: .ıŞBaRaRTI: aŞDıMıZ: YOBuLU: İNTiMiZ: ON: TÜNKE: YaNTaKI: TUG: BİRÜ: BaRDıMıZ: YiRÇİ: YiR: YaÑıLıP: BOGuZLaNDI: BUÑaDıP: KaGaN: YeLÜ: KÖR: TiMiŞ:
geçince […] Ibrık (ırmağı)’ı aştık. Yobul (dağı)’u indik. On gecede yanındaki Tuğ’un berisine vardık. Kılavuz yeri yanılıp boğazlandı. Bunalan Kağan “koşturu verin” demiş,
197 ty1-4-k-11-03 ??: ????: ????: ??: ???: ????: ?????: ?????: ????????: ??: ???: ????: ????: ???: ???: ???: ???: ???: ?????: ??????: ???: ?????: NI: SUBG: BRLM: OL: SUB: qODI: BRDMZ: SNGLİ: tüsürtmz: TG: IKA: BYUR: rtmz: xün: yme: tün: yme: ylü: BRDMZ: QIRKZG: UKA: BSDMZ: aNI: SUBıG: BaRaLıM: OL: SUB: KODI: BaRTıMıZ: aŞaNGaLI: TÜŞÜRTüMüZ: aTıG: IKA: BaYUR: eRTiMiZ: KÜN: YiME: TÜN: YiME: YeLÜ: BaRDıMıZ: KIRKıZıG: UKA: BaSDıMıZ:
Anı suyuna varalım[…] O suyun yanına vardık. Aş yemeğe attan indirdik. At[lar]ı iyice dinlendirdik. Gündüz de gece de [at] koşup vardık. Kırgız’ı uykuda bastık.
198 ty1-4-k-11-04 ?????: ????: ???: ????: ?????: ???????: ?????: ????: ??????: ?????: ?????: ?????: ????: ?????: ????: ?????: ????: ???: ?????: süHgn: ÇDMZ: KNI: süsi: trlms: süHsdmz: SCDMZ: KNIn: ölrtmz: KGNKA: QIRKZ: BODNI: Ckdi: yxnti: YJMZ: xögmn: YISG: brü: kltmz: SÜÑüGüN: aÇDıMıZ: KaNI: SÜSİ: TeRiLMiŞ: SÜÑüŞDüMüZ: SaNÇDıMıZ: KaNIN: ÖLüRTüMüZ: KaGaNKA: KIRKıZ: BODUNI: iÇiKDİ: YÜKüNTİ: YaNTıMıZ: KÖGMeN: YIŞıG: BeRÜ: KeLTiMiZ:
Süngüyle açtık. Ka(ğa)nı, ordusu dirilmiş. Süngüşdük, sançtık. Kağanını öldürdük. Kağan’a Kırgız boyları tutsak oldu, baş eğdi. Geri döndük. Kögmen ormanına beri geldik.
199 ty1-4-k-11-05 ???????: ????: ?????: ????: ????: ????: ???: ??: ????: ??????: ??: ??????: ???: ??????: ?????: ????: ??: ???: ???????: ?????: ???: ???: ??: ???: QIRKZDA: YJMZ: türgs: KGJA: xörg: klti: SBI: Jg: öHdn: KGNGRU: sü: yORILM: tms: YORMsR: bizni: KGNI: LP: rms: YGUÇIsI: bilge: rms: KÇn: nH: rsr: KIRKıZDA: YaNDıMıZ: TÜRGiŞ: KaGaNDA: KÖRüG: KeLTİ: SaBI: aNTeG: ÖÑDiN: KaGaNGaRU: SÜ: YORILıM: TiMiŞ: YORıMaSaR: BİZNİ: KaGaNI: aLP: eRMiŞ: aYGUÇISI: BİLGE: eRMiŞ: KaÇaN: NeÑ: eRSeR:
Kırkız’dan döndük. Türgiş kağanından gözcü geldi. Sözü şöyle: “Doğu’dan kağana doğru süleyelim demiş. Ordu yürütmezsek o bizi, kağanı alp imiş, danışmanı bilge imiş, ne zaman, nerede olsa
200 ty1-4-k-11-06 ?????: ??????: ??: ???: ??????: ????: ?????: ????: ??: ?: ?????: ?????: ?????: ???: ????: ????: ??: ???: ??: ???: ???: ????: ??: ?: ???: ?????: ????: bizni: ölrtçi: kx: tms: türgis: KGNI: TSQMs: tidi: ON: q: BONDI: KLIsZ: TSQMs: tir: TBGÇ: süsi: BR: rms: OL: SBG: sdp: KGNM: bn: b: grü: tüsyn: tidi: BİZNİ: ÖLüRTeÇİ: KÖK: TiMiŞ: TÜRGİŞ: KaGaNI: TAŞIKMıŞ: TİDİ: ON: OK: BONuDI: KaLISıZ: TaŞIKMıŞ: TİR: TaBGaÇ: SÜSİ: BaR: eRMiŞ: OL: SaBıG: eŞiDiP: KaGaNıM: BeN: eB: GeRÜ: TÜŞeYiN: TİDİ:
bizi kesin öldürür demiş. Türgiş kağanı [yola] çıkmış” dedi. “On Ok boyları eksiksiz [yola] çıkmış” der. Çin ordusu [da] var imiş. O sözü işitip kağanım: “Ben eve geri döneyim” dedi.
201 ty1-4-k-11-07 ????: ??: ????: ???: ??: ????????: ???: ??: ???: ???: ????: ?????: ????: ???: ??: ???: ???: ???: ?????: ??: ?????: ???: ?????: ??????: ???: ???: KTUN: Yq: BLMs: rti: NI: YOGLTYIn: tdi: sü: BRH: tdi: LTUN: YISDA: OLRH: tdi: sü: BSI: inl: KGN: TRDUs: SD: BRZUn: tdi: bilge: TOFqqA: BHA: YDI: KATuN: YOK: BoLMıŞ: eRTİ: aNI: YOGLaTaYIN: TiDİ: SÜ: BaRıÑ: TiDİ: aLTUN: YIŞDA: OLuRuÑ: TiDİ: SÜ: BaŞI: İNeL: KaGaN: TaRDUŞ: ŞaD: BaRZUN: TiDİ: BİLGE: TONYUKUKA: BaÑA: aYDI:
Katun yok olmuş (ölmüş) idi. “Onu yoğlatayım” dedi. Sü[leyip] varın dedi. “Altun ormanında oturun” dedi. “Sü (ordu) başı İnel Kağan, Tarduş Şad varsın” dedi. Bilge Tonyukuk’a, bana söyledi.
202 ty1-4-k-11-08 ??: ???: ??: ????: ?????: ???????: ?: ??: ???: ??: ????: ????: ????: ???: ???: ?????: ????: ???: ????: ???: ??: ????: ????: ????: ?????: ??????: BU: süg: lt: tidi: QIYnG: xöHlHçe: Y: bn: sHA: ne: YYIn: tidi: klir: rsr: xür: öklür: klmz: rsr: tılG: SBG: LI: OLUR: tidi: LTUN: YIsDA: OLRTMZ: BU: SÜG: iLeT: TİDİ: KIYıNıG: KÖÑLüÑÇE: aY: BeN: SaÑA: NE: aYaYIN: TİDİ: KeLİR: eRSeR: KÜR: ÖKüLÜR: KeLMeZ: eRSeR: TİLiG: SaBıG: aLI: OLUR: TİDİ: aLTUN: YIŞDA: OLuRTuMuZ:
Bu orduyu [yön]elt dedi. “Buyruğunu gönlünce söyle. Ben sana ne söyleyeyim” dedi. “Gelir ise yiğitçe toparlanır, gelmez ise dilini sözünü alıp otur” dedi. Altun ormanında oturduk.
203 ty1-4-k-11-09 ??: ????: ????: ????: ???: ???: ???: ??: ?????: ??: ?: ????: ?????: ?????: ???: ???: ?????: ??????: ???: ??: ???: ???: ??????: ??: ???: ???: ????: ???: ???: üç: xürg: yiyi: klti: SBI: bir: KGN: sü: TSQDI: ON: q: süsi: KLIsZ: TSQDI: tir: YRS: YZIDA: tirllm: tms: OL: SBG: sdp: KGNGRU: OL: SBG: ITM: KJYn: SBG: YNA: ÜÇ: KÖRüG: YİYİ: KeLTİ: SaBI: BİR: KaGaN: SÜ: TaŞIKDI: ON: OK: SÜSİ: KaLISıZ: TaŞIKDI: TİR: YaRıŞ: YaZIDA: TİRiLeLiM: TiMiŞ: OL: SaBıG: eŞiDiP: KaGaNGaRU: OL: SaBıG: ITıM: KaNDaYıN: SaBıG: YaNA:
Üç gözcü kişi geldi. Sözleri bir: “Kağan ordu çıkardı. On Ok ordusu eksiksiz [yola] çıktı” der. “Yarış ovasında dirilelim (toplanalım)” demiş. O sözü işitip Kağan’a o sözü ilettim. Kağan’dan söze karşılık
204 ty1-4-k-11-10 ????: ????: ????: ???: ????: ????: ?????: ????: ?????: ???: ???: ???: ????: ??: ?????: ??: ???????: ???: ??: ????: ?????: ?????: ???: ??: ??: ??: ???: klti: OLRH: tiyn: tms: ylme: KRGU: dgüti: URGL: BSTMA: tms: bög: KGN: BHRU: CA: YIDMs: PA: TRKNGRU: Cre: SB: IDMs: bilge: TOFqq: FIG: OL: üz: OL: HLR: KeLTİ: OLuRuÑ: TİYiN: TiMiŞ: YeLME: KaRGU: eDGÜTİ: URGıL: BaSıTMA: TiMiŞ: BÖG: KaGaN: BaÑaRU: aNÇA: YIDMıŞ: aPA: TaRKaNGaRU: İÇRE: SaB: IDMıŞ: BİLGE: TONYUKUK: aYNIG: OL: ÖZ: OL: aÑıLıR:
geldi. “Oturun” diye demiş. “Öncüyü, gözcüyü iyice ırgala. Baskın yapma” demiş. Bögü (Kapağan) Kağan bana öyle söylemiş. Apa Tarkan’a gizli söz göndermiş: “Bilge Tonyukuk korkar, o kendisi o yanılır.
205 ty1-4-k-11-11 ??: ??????: ????: ?????: ??: ???: ???: ??: ??????: ????: ????: ??????: ???: ???: ????: ??????: ?????: ???: ?????: ???????: ??: ?????: ?????: sü: YORILM: tdçi: UNAMH: OL: SBG: sdp: sü: YORTDM: LTUN: YISG: YOLsZn: SDM: rts: ögzg: kçgszn: kçdmz: tün: KTDMZ: BOLÇUKA: TH: öntrü: tgdmz: SÜ: YORILıM: TiDiÇİ: ONAMaÑ: OL: SaBıG: eŞiDiP: SÜ: YORıTDıM: aLTUN: YIŞıG: YOLSuZuN: aŞDıM: iRTiŞ: ÖGüZüG: KeÇiGSiZiN: KeÇDiMiZ: TÜN: KaTDıMıZ: BOLÇUKA: TAÑ: ÖNTÜRÜ: TEGDİMİZ:
[atlı] er yoralım (sürelim) derse onamayın”. O sözü işitip [atlı] er yordum. Altun ormanını yol aramadan aştım. İrtiş ırmağını geçitsiz yerinden geçtik. Gece de gittik. Bolçu’ya tan öncesi değdik.
206 Tonyukuk 2. taş, 1. yüz (batı) 9 dizi
207 ty2-1-b-9-01 ???: ??????: ???: ??: ???: ?????: ??: ????: ??: ?????: ???: ??: ???: ???: ????: ???: TLG: klürti: SBI: JG: YRS: YZIDA: ON: tümn: sü: trlti: tir: OL: SBG: sdp: bglr: qOP: TıLıG: KeLÜRTİ: SaBI: aNTaG: YaRıŞ: YaZıDA: ON: TÜMeN: SÜ: TiRiLTİ: TİR: OL: SABIG: EŞİDİP: BEGLER: KOPUN:
Ulak geldi. Sözü şöyle: “Yarış ovasında on tümen (yüzbin) er dirildi (toplandı)” der. O sözü işitince beğlerin hepsi
208 ty2-1-b-9-02 ????: ???: ????: ??: ???: ??: ??: ??: ??: ??: ?????: ?????: ????: ????: ??: ?????: ???: ????: YNLM: RIG: UBTI: yg: tdi: bn: CA: tr: mn: bn: bilge: TOFqq: LTUN: YISG: SA: kltmz: rts: ögzg: YaNaLıM: aRIG: UBuTI: YiG: TiDİ: BeN: aNÇA: TiR: MeN: BeN: BİLGE: TONYUKUK: aLTUN: YIŞıG: aŞA: KeLTiMiZ: iRTiŞ: ÖGüZüG:
Dönelim, arı uslu olmak iyidir dediler. Ben şöyle derim, ben Bilge Tonyukuk, “Altun ormanını aşıp geldik, İrtiş ırmağını
209 ty2-1-b-9-03 ???: ?????: ?????: ??: ????: ??????: ????: ???: ???: ??: ???: ???: ????: ??: ???: ???: ???: kçe: kltmz: klmsi: LP: tidi: TUYMDI: tHri: UMY: IDq: yr: sUB: BSA: brti: rC: nke: tzr: biz: KeÇE: KeLTiMiZ: KeLMiŞİ: aLP: TİDİ: TUYMaDI: TeÑRİ: UMaY: IDUK: YiR: SUB: BaSA: BiRTİ: eRiNÇ: NeKE: TeZeR: BİZ:
geçip geldik. Gelmiş[ler]i alp dedi, duymadı. Tanrı, Umay, Iduk Yer Su bası verdi gerçek. Niye kaçıyoruz?
210 ty2-1-b-9-04 ???: ???: ???: ??????: ???: ?: ???: ??: ?????: ????: ????: ?????: ??????: ?????: ???: ????: Xüs: tyn: nke: qORqUR: biz: Z: tyn: ne: BSNLM: tglm: tidm: tgdmz: YYIDMZ: kinti: Xüs: klti: ÖKÜŞ: TiYiN: NeKE: KORKUR: BİZ: aZ: TiYiN: NE: BaSıNaLıM: TeGeLiM: TİDiM: TeGDiMiZ: YaYIDıMıZ: iKİNTİ: ÖKÜŞ: KeLTİ:
Çok diye niye korkuyoruz? Az[ız] diye ne[den] basmayalım? Değelim (saldıralım) dedim. Değdik, yayıldık. İkinci gün
211 ty2-1-b-9-05 ?????: ????: ????: ???????: ??????: ??: ???: ??????: ???: ???: ????: ??????: ???: ???: ???: ???: örtçe: QIZP: klti: süHsdmz: biznte: ki: UÇI: sIHRÇA: RTq: rti: tHri: YRLKDq: üçn: Xüs: tyn: biz: ÖRTÇE: KIZıP: KeLTİ: SÜÑüŞDüMüZ: BİZiNTE: iKİ: UÇI: SIÑaRÇA: aRTUK: eRTİ: TeÑRİ: YaRLıKaDUK: ÜÇüN: ÖKÜŞ: TiYiN: BİZ:
Yanar gibi kızıp geldi[ler]. Süngüşdük. Bizim iki üç katımız idi(ler). Tanrı bağışladığı için, çok(turlar) diye biz
212 ty2-1-b-9-06 ????????: ???????: ?????: ????: ???: ?????: ?????: ??????: ???????: ????: qORKMDMZ: süHsdmz: TRDUs: SDRA: UDI: YYDMZ: KGNIn: TUTDMZ: YBGUsIn: SDIn: KORKMaDıMıZ: SÜÑüŞDüMüZ: TaRDUŞ: ŞaDRA: UDI: YaYDıMıZ: KaGaNIN: TUTDUMUZ: YABGUSIN: ŞADIN:
korkmadık, süngüşdük. Tarduş Şadar’a kadar yayıldık. Kağanını tuttuk. Yabgusunu, şadını
213 ty2-1-b-9-07 ??: ?????: ????: ?: ??????: ??: ?: ???: ??????: ???: ????: ??: ???: ???: ??: ?: ?????: ?????: ???: JA: ölrti: lgçe: r: TUTDMZ: OL: q: tün: BODNın: SYU: ITMZ: OL: SBG: sdp: ON: q: bglri: BODNI: qOP: aNDA: ÖLüRTİ: eLiGÇE: eR: TUTDuMuZ: OL: OK: TÜN: BODUNIN: SaYU: ITıMıZ: OL: SaBıG: eŞiDiP: ON: OK: BeGLeRİ: BODUNI: KOP:
[o] anda öldürüldü. Elli’ce (kadar) er tuttuk. O aynı gece boylarına bilgi gönderdik. O sözü işitip On Ok beğleri, boyları hep
214 ty2-1-b-9-08 ????: ??????: ?????: ??????: ??????: ???: ????: ???: ????: ????: ???: ??: ?: ?????: ??????: klti: yüxnti: klgme: bgrlin: BODNIn: itp: YIGP: ZÇA: BODN: tzms: rti: ON: q: süsin: sültdm: KeLTİ: YÜKÜNTİ: KeLiGME: BeGReLİN: BODUNIN: İTiP: YIGıP: aZÇA: BODUN: TeZMiŞ: eRTİ: ON: OK: SÜSİN: SÜLeTDiM:
geldi, baş eğdi. Gelen beğlerini, boylarını eğitip, düzenlettim. Azca boyları tezmiş (kaçmış) idi. On Ok ordusunu sületdim.
215 ty2-1-b-9-09 ???: ???: ??????: ??: ????: ???: ???: ???: ?????: ????: ?????: ????: ?: ???: ??????: biz: yme: süldmz: NI: rtmz: yCü: gzg: kçe: tinsi: OGLI: YTGMA: bHlg: k: TGG: rtÜrtm: BİZ: YiME: SÜLeDiMiZ: aNI: eRTiMiZ: YiNÇÜ: öGüZüG: KeÇE: TİNSİ: OGLI: YaTıGMA: BeÑiLiG: eK: TaGaG: eRTÜRTüM:
Biz de süledik. Anı’ya erdik. Yinçü Irmağı’nı geçip Tinsi Oğlu denilen kutsal Ek dağına erdirdim.
216 Tonyukuk 2. taş, 2. yüz (güney) 6 dizi
217 ty2-2-g-6-01 ???: ?????: ???: ?????: ??: ???????: ???: ?????: […]??: ????: ????: ??????[…]: tmr: KPGKA: tgi: irtmz: JA: YJURTMZ: inl: KpGKA: […]UP: TGKA: tzik: TqRSİn[…]: TeMiR: KaPıGKA: TeGİ: İRTiMiZ: aNDA: YaNDURTuMuZ: İNeL: KaPıGKA: […]UP: TaGKA: TeZİK: TOKuRSIN.:
Temirkapı’ya dek eriştik. [o] anda (ordan) döndük. İnelkapı’ya, […] dağa Tezik, Tokursın'(a)?
218 ty2-2-g-6-02 ??: ????: ??: ??????: ???: ????: ???: ????: ??: ?????: ????: ????: ????: ???: ?????: ?????: ????: JA: yrxi: SA: BSLGRU: RDK: BODN: qOP: klti: OL: künte: tgti: türx: BODN: tmr: KPGKA: tinsi: OGLI: aNDA: YiRÜKİ: aŞA: BaŞaLGaRU: aRDaK: BODUN: KOP: KeLTİ: OL: KÜNTE: TeGTİ: TÜRÜK: BODUN: TeMiR: KaPıGKA: TİNSİ: OGLI:
[o] anda, Yirük’i aşıp başlayıp Ardak boyları hep geldi, o gün (içinde) değdi. Türk boyları Demirkapı’ya, Tinsi Oğlu
219 ty2-2-g-6-03 ?????: ????: ?????: ????: ????: ???: ??: ???: ??: ????: ??: ?????: ?????: ??????: ???: […]: tinsi: OGLI: YTGMA: TGKA: tgms: idi: Yq: rms: OL: yrte: bn: bilge: TOFqq: tgürtx: üçn: […]: TİNSİ: OGLI: YaTıGMA: TAGKA: TeGMiŞ: İDİ: YOK: eRMiŞ: OL: YiRTE: BeN: BİLGE: TONYUKUK: TeGÜRTÜK: ÜÇüN: […]:
Tinsi Oğlu denilen dağa değmişligi yok imiş. O yerde ben Bilge Tonyukuk değirdiğim için
220 ty2-2-g-6-04 ????: ????: ???: ????: ????: ???: ????: ????: ?????: ??????: ?????: ???: ???????: QIZL: LTUN: ürH: xüms: QIZL: UDZ: grit: SIGI: BUHsZ: klürti: iltrs: KGN: bilgesi: KIZıL: aLTUN: ÜRüÑ: KÜMüŞ: KIZıL: UDuZ: GeRİT: aSIGI: BUÑSuZ: KeLÜRTİ: İLTeRiŞ: KaGaN: BİLGESİ:
kızıl altın, ak gümüş, kızıl uduz?, gerit? kazancı zorlamadan getirdi. İlteriş Kağan bilgesi […]
221 ty2-2-g-6-05 ????: ???: ??????: ???: ??????: ??????: ??????: ???: ??????: ?????: ??: ??????: ??: ?????: ilin: üçn: TBGÇKA: yti: ygirmi: süHsdi: QITFKA: yti: süHsdi: OGZKA: bs: süHsdi: JA: YGUÇI: İLİN: ÜÇüN: TaBGaÇKA: YiTİ: YiGİRMİ: SÜÑüŞDİ: KITaYNKA: YiTİ: SÜÑüŞDİ: OGuZKA: BeŞ: SÜÑüŞDİ: aNDA: aYGUÇI:
İli için Çin ile onyedi [kez] süngüşdü. Kıtay ile yedi [kez] süngüşdü. Oğuz ile beş [kez] süngüşdü. [o] anda danışmanı
222 ty2-2-g-6-06 ???: ??: ?: ???: ?????: ???: ??: ?: ???: ?????: ???: ????: ????: ???: ?????: ????: ?????: ?????: yme: bn: x: rtm: YGIDI: yme: bn: x: rtm: iltrs: KGN: UÇDI: türx: bgi: KGNKA: türx: bilge: KGNKA: YiME: BeN: ÖK: eRTiM: aYGIDI: YiME: BeN: ÖK: eRTiM: İLTeRiŞ: KaGaN: UÇDI: TÜRÜK: BöGİ: KaGaNKA: TÜRÜK: BİLGE: KaGaNKA:
yine ben kendim idim. Danıştığı yine ben kendim idim. İlteriş Kağan uçdu. Türk Bögi (Kapağan) Kağan’a, Türk Bilge Kağan’a
223 Tonyukuk 2. taş, 3. yüz (doğu) 8 dizi
224 ty2-3-d-8-01 ????: ???: ???: ???: ????: […]: ???: ????: ???: ?????: ???: ?????: KPGN: KGN: yti: OTZ: YsKA: […]: rti: KPGN: KGN: OLRDM: tün: UDMTI: KaPaGaN: KaGaN: YiTİ: OTuZ: YaŞKA: […]: iRTİ: KaPaGaN: KaGaN: OLuRDuM: TÜN: UDuMaTI:
Kapağan Kağan yirmiyedi yaşında […] idi. Kapağan Kağan oturdu (kağan oldu). Gece uyumadım,
225 ty2-3-d-8-02 ?????: ??????: ????: ???: ????: ???: ???: ??????: ??: ?????: ????: ?: ???: ????: ???: ???: ?: xüntz: OLRMTI: QIZL: KNM: txti: KRA: trm: yögrti: sg: xüçig: brtm: x: UZN: ylmg: yme: ITM: q: KÜNTüZ: OLuRMaTI: KIZıL: aLTUN: TöKTİ: ÜRüÑ: KÜMüŞ: TÖKTİ: iŞiG: KÜÇİG: BeRTiM: ÖK: UZuN: YeLMeG: YeME: ITıM: OK:
gündüz oturmadım. Kızıl kanımı dökütüp, kara terimi akıtıp işi, gücü verdim hep. Uzun keşif yine ettim hep.
226 ty2-3-d-8-03 ????: ?????: ???????: ?: ?????: ?????: ??????: ???: ?????: ???????: ????: ??????: RKUY: KRGUG: ULGRTDM: q: BNGMA: YGIKA: klürir: rtm: KGNMN: sültdmz: tHri: YRLKZU: aRKUY: KaRGUG: ULGaRTDıM: OK: BaNGıMA: YaGIKA: KeLÜRİR: eRTiM: KaGaNıMıN: SÜLeTDiMiZ: TeÑRİ: YaRLıKaZU:
Savunmayı, gözleme yerlerini kendim büyüttüm. Yağıya bağırdığımda, kaçırır idim. Kağanımla (birlikte) süngüşdük. Tanrı bağışladı(ğı için)
227 ty2-3-d-8-04 ??: ????: ??????: ?????: ????: ????????: ??????: ??: ????????: ?????: ???: ???????: BU: türX: BODNKA: YRKLG: YGIG: kltürmdm: tögnlg: TG: yügrtmdm: iltrs: KGN: KZGNMSR: BU: TÜRÜK: BODUNKA: YaRaKLıG: YaGIG: KeLTÜRMeDiM: TÖGüNLüG: aTıG: YÜGüRTMeDiM: İLTeRiŞ: KaGaN: KaZGaNMaSaR:
bu Türk boyları’na pusatlı yağıyı yaklaştırtmadım, damgalı atı yürüttürmedim. İlteriş Kağan kazanmasa
228 ty2-3-d-8-05 ???: ??: ???: ???????: ??: ???: ????: ???: ??: ????: ???: ???????: ???: ???: ??????: ???: UDU: bn: özm: KZGNMSR: il: yme: BODN: yme: Yq: rtçi: rti: KZGJqIN: UDU: özm: KZGJqM: üçn: UDU: BeN: ÖZüM: KaZGaNMaSaR: İL: YiME: BODUN: YiME: YOK: eRTeÇİ: eRTİ: KaZGaNTUKIN: UDU: ÖZüM: KaZGaNTUKıM: ÜçüN:
ve de ben özüm kazanmasam il[i] yine, boylar[ı] yine yok edecek (olacak) idi. [o] Kazandığı için ve de özüm kazandığım için
229 ty2-3-d-8-06 ??: ???: ??: ????: ????: ???: ????: ????: ???: ???: ????: ???: ????: ??: ?????: ?????: ??????: il: yme: il: BOVI: BODN: yme: BODN: BOVI: özm: KRI: BOVM: ULG: BOVM: nH: yrdki: KGNLG: BODNKA: İL: YiME: İL: BOLDI: BODUN: YiME: BODUN: BOLDI: ÖZüM: KaRI: BOLDuM: ULuG: BOLDuM: NeÑ: YiRDeKİ: KaGaNLıG: BODUNKA:
il yine il oldu, boy yine boy oldu. Kendim yaşlı oldum, ulu oldum. Hangi yerde kağanlı boyuna
230 ty2-3-d-8-07 […]: ??????: ??: ???: ??: ????: ??: ????: ???: […]: bintgi: BR: rsr: ne: BUHI: BR: rtçi: rms: […]: BÜNTeGİ: BaR: eRSeR: NE: BUÑI: BaR: eRTeÇİ: eRMiŞ:
[…] böylesi var ise ne sıkıntısı var edecek (olacak) imiş.
231 ty2-3-d-8-08 […]: ????: ?????: ???: ????: ???????: ??: ?????: ??????: […]: türx: bilge: KGN: ilHe: bititdm: bn: bilge: TONFqq: […]: TÜRÜK: BİLGE: KaGaN: İLiÑE: BİTİTDiM: BeN: BİLGE: TONYUKUK:
Türk Bilge Kağan ilinde yazdırdım. Ben Bilge Tonyukuk.
232 Tonyukuk 2. taş, 4. yüz (kuzey) 4 dizi
233 ty2-4-k-4-01 ??????: ???: ???????: ??: ???: ???: ??: ???: ?????: ?????: ???????: ??: ??: ???: ???: iltris: KGN: KZGNMSR: Yq: rti: rsr: bn: özm: bilge: TOFqq: KZGNMSR: bn: Yq: rti: rsr: İLTeRİŞ: KaGaN: KaZGaNMaSaR: YOK: eRTİ: eRSeR: BeN: ÖZüM: BİLGE: TONYUKUK: KaZGaNMaSaR: BeN: YOK: eRTiM: eRSeR:
İlteriş Kağan kazanmasa, yok idi isei, ben özüm Bilge Tonyukuk kazanmasam, ben yok idim ise,
234 ty2-4-k-4-02 ????: ???: ????: ???: ????: ??????: ???: ???: ????: ???: ????: ???: ???: ??: ????: ???: KPGN: KGN: türx: sir: BODN: yrinte: BOD: yme: BODN: yme: kisi: yme: idi: Yq: rtçi: rti: KaPaGaN: KaGaN: TÜRÜK: SİR: BODUN: YiRİNTE: BOD: YiME: BODUN: YiME: KİŞİ: YiME: İDİ: YOK: eRTeÇİ: eRTİ:
Kapağan Kağan’ın Türk Sir boylarının yerinde boy da, boylar da, kişi de yok edecek (olacak) idi.
235 ty2-4-k-4-03 ?????: ???: ?????: ??????: ?????: ???: ????: ???: ????: ???: ????: ???????: ??: iltrs: KGN: bilge: TONFqq: KZGJq: üçn: KPGN: KGN: türx: sir: BODN: YORIDqI: BU: İLTeRiŞ: KaGaN: BİLGE: TONYUKUK: KaZGaNDUK: ÜÇüN: KaPaGaN: KaGaN: TÜRÜK: SİR: BODUN: YORIDUKI: BU:
İlteriş Kağan, Bilge Tonyukuk kazandığı için, Kapağan Kağan’ın Türk Sir boylarının yürüdüğü bu[ndandır].
236 ty2-4-k-4-04 ????: ?????: ???: ????: ???: ?????: ???: ?????: ????: ?????: türx: bilge: KGN: türx: sir: BODNG: OGZ: BODNG: igdü: OLRUR: TÜRÜK: BİLGE: KaGaN: TÜRÜK: SİR: BODUNuG: OGuZ: BODUNuG: İGiDÜ: OLuRUR:
Türk Bilge Kağan’ı, Türk Sir boylarını, Oğuz boylarını besleyip oturur.
