Söyleşi: Levent Ağaoğlu, Doç. Dr. Prof Dr. Aytaç Coşkun, 11-12 Eylül 2021
© Fotoğraflar Doç. Dr. Aytaç Coşkun’a aittir.
LA: Zerzevan Kalesinin doğusunda da benzer Roma kaleleri var mıydı?
LA: Zerzevan Kalesi Roma İmparatorluğunun sınır boyunda mı bulunuyordu?
LA: Mithras kültü Pers kökenli dediniz, Hint etkisi de var mı?
LA: Avrasya Bir sunumunuz https://www.youtube.com/watch?v=5hihtwkB-Vk&t=438s müthiş etkileyici idi. Vakıf mütevelli heyet üyesiyim. 2018 yılında üniversitenize gelmiştim.
AD: İlginiz için çok çok sağ olun. Beni davet ettiğiniz için ben teşekkür ederim. Ben 2005 yılında 1 yıllığına Ankara’dan geldim tam 16 yıl oldu. Tekrar bekliyoruz tabii ki hem Diyarbakır’a hem Zerzevan Kalesi’ne
LA: Çok teşekkür ederim
LA: Kazıların kendimiz tarafından yapılması önemli. Batılılar yok. Roma İmparatorluğunun içinde hem Londra hem de Zerzevan kalesi var. Avrupa Birliği ise bölmüş bu binlerce yıllık bütünlüğü. Manidardır. Orhun Yazıtları da aynı kaderi paylaştı. 740-1886 arası sessizliğe gömüldü, dili 1150 yıl sonra çözüldü.
AD: Sunumu beğenmenize ve ilginize çok çok sevindim. Zerzevan Kalesi ile ilgili Türkçe ve İngilizce çok sayıda yayın yaptık. Tabi ki bir tanıtım yazısı İngilizce gönderebilirim. Hem Zerzevan Kalesi hem Mithras Tapınağı ile ilgili.
LA: Çok sevinir ve memnun olurum. Sağolun.
LA: Zerzevan Kalesi konusundaki yeni gelişmeler hakkında yeni yazılarınızı da yollarsanız yayınlamak isterim. Sitem tamamen İngilizce ve hızla ilerliyor.
AD: Tabi ki. Zerzevan’da Mithras kültü ile ilgili yeni bir yazım çıktı Türkçe. Bu yazı İngilizceye çevrilip sitenizde yayınlanabilir şimdi aklıma geldi.
LA: Sunumunuzda Roma ve Sasani’nin azametini hissettim.
AD: Sürekli savaş halindeler bu bölgede
LA: Benim bildiğim Malatya da Roma’nın sınır garnizonuydu ve sınır boylarındaki insanlar hayat mücadelesinde hep mücadeleci olurlar, yılmazlar.
AD: Gümüşhane, Malatya, Gaziantep Roma’nın asıl doğu sınırı biz tampon bölgedeyiz sürekli savaş halindeki bölge. Zeugma gibi o görkemli zengin kentler varlığını bu bölgeye borçlu
LA: Tampon bölge ise evet binlerce yıl savaş.
LA: Roma, İtalya’da doğdu, Türkiye’de devam etti ve yine Türkiye’de bitti. Bitiş tarihi de 1922’dir aslında. Osmanlı Roma idi.
LA: İstanbul’da Aksaray’daki Murat Paşa Camii, sonradan müslüman olan son Roma imparatorunun varisi olarak adını Murat olarak değiştiren kişi adına yapılmıştır.
LA: Demek Doğu Anadolu aslında Roma asırları boyunca İran hâkimiyetinde idi, bizler orayı İran’dan alıp Türkleştirdik. İran’ın husumetinin kökeni bu demek ki.
AD: Güneydoğu Sasani’den çok Roma hâkimiyetinde kalmış. Persler döneminden itibaren Anadolu’ya yerleşim başlıyor MÖ 546-334 yıllarında 212 yıl Persler Anadolu’ya hâkim. Partlar ve Sasaniler Perslerin devamı. Part ve Sasaniler de daha çok doğu ve güneydoğu Anadolu’yu elinde tutmaya çalışıyor fakat Roma gibi tam yerleşmiyorlar bölgeye
LA: Antep-Urfa arası Roma-Sasani sınırı değil mi?
LA: Anadolu’daki en kalıcı medeniyet Roma demek ki o zaman.
AD: Asıl sınır Fırat Nehri’nin batısı fakat Güneydoğu Anadolu’da Roma’nın tampon bölgesi yine Roma’nın elinde
LA: Roma’nın kendi içinde bir tampon bölge yaratması ilginç.
AD: En doğu sınırı Diyarbakır Mardin Suriye hattı.
AD: Diyarbakır ve Mardin Roma’da. En çok savaş halinde olan en güçlü surlara sahip sınır bölgesi Diyarbakır’da Amida, Zerzevan; Mardin’de Dara
LA: Diyarbakır surlarını Roma mı inşa etmiş?
MS 330 yıllarında Doğu Roma yaptırıyor. Sonradan birçok onarım geçiriyor tabi ki
LA: Konstantin İstanbul’u MS 330 da başkent yaptığında demek ki Diyarbakır’da surlar inşa ediliyor; eşzamanlı.
AD: Aynı dönemler hatta Diyarbakır’da o dönemde Konstantiniye olarak adlandırılıyor. Bazı kaynaklar da 348 civarı söylüyor surların inşasını
LA: Çin’in başkenti Pekin ziyaret ettikten kısa bir süre sonra Diyarbakır’ı da ziyaret etmiştim. İlgimi çeken konu Pekin merkezdeki eski Taşevler ile Diyarbakır surlarının taşları aynı koyu gri renkte, demek ki yöresel olarak bunlar bulunuyor çok ilgimi çekmişti bir yerlere de yazmıştım ama şu anda hatırlayamadım
AD: Bazalt volkanik kayaçtır. Diyarbakır bazalt plato üzerine kurulu. Zerzevan’ın bulunduğu alan ise kalker kireçtaşı bu nedenle orada da kireçtaşı kullanılmış.
LA: İstanbul ve Diyarbakır’ın surlarla çevrilmiş olması Roma’nın Savunma konusuna verdiği çok büyük önemi gösteriyor
