MÖ 600 YENİSEY YAZITLARI ilk Türkistan Yazıt http://www.simurg.com.tr/tr-tr/Advanced_Search.aspx?op=results&author=Erhan+Ayd%C4%B1n
MÖ 200 OĞUZ HAN MÖ 234-174 Türkistan Çanakkale, Biga Moğolistan Devlet İdaresi “Daha deniz, daha müren (ırmaklar) / Güneş bayrak, gök kurikan (çadır)” http://bitig.org/index.php?lang=e&mod=1 http://www.yenimesaj.com.tr/?haber,2015520
DESTAN VE YAZITLAR/TENGRİ VE VAHİYLE BULUŞMA 600 ALPAMIŞ DESTANI Türkistan Destan Bunlar geçmiş zamanlarda Cidalı Baysun elinde. Alpamış Batır’ın çok eski hikayesinin mısralarıdır. hasan b.paksoy http://vlib.iue.it/carrie/texts/carrie_books/paksoy-16/alpamis%20Turkce%20ceviri.pdf
DEDEM KORKUT DESTANI ilk Türkistan Destan Gelimli gidimli dünya..sonucu ölümlü dünya hasan b.paksoy
MANAS DESTANI Türkistan Destan sevgili kIrk yigidin haslarl, hasan b.paksoy
TÜRK DESTANLARI Türkistan Türkistan Destan Destanlar Turklerin dusunce, kimlik ve yaraticiliginin en onemli temel taslarindan biridir. hasan b.paksoy http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_destanlar%C4%B1
ORHUN YAZITLARI Türkistan Moğolistan Moğolistan Yazıt Yazıtlarda bu abidelerin sonsuzluğa kadar kalması temennisi ile “Bengü Taşlar” denmiştir.http://gokturkanitlari.appspot.com/Tonyukuk
TONYUKUK ilk 646-724 Türkistan Moğolistan Moğolistan Yazıt (Türk hakanını), Türk halkını Ötüken toprağına ben kendim, Bilge Tunyukuk, (getirdim). hasan b.paksoy http://gokturkanitlari.appspot.com/Tonyukuk Muharrem SEVİL
BİLGE KAĞAN 683-734 Türkistan Moğolistan Moğolistan Yazıt (Ben), Tanrı gibi (ve) Tanrı’dan olmuş Türk Bilge Hakan hasan b.paksoy http://gokturkanitlari.appspot.com/Tonyukuk http://www.simurg.com.tr/tr-tr/urun/dilbilim/169368/en-eski-turkce-nin-izlerinde-orhun-ve-yenisey-yazitlari-uzerine-sozcukbilim-anlambilim-ve-bicembilim-incelemelerinin-aydinlattigi-gercekler.aspx
KÜLTİGİN YAZITI 684-731 Türkistan Moğolistan Moğolistan Yazıt “Kültigin koyun yılında 17. günde uçtu” http://gokturkanitlari.appspot.com/Tonyukuk
Yulig Tigin ö.734 “İkinci Türk müverrihi: Yulıg Tigin”Orhun, Sayı 5, s. 95-102. https://tr.wikipedia.org/wiki/Yoll%C4%B1g_Tigin
EBU HANİFE 699-767 Türkistan Tirmiz, Özbekistan Özbekistan İslamiyet Eğer bilmediklerim ayağımın altında olsaydı, başım göğün en yüksek katına değerdi. bize yön verenler, alatlı dedesi afganistan’dan https://tr.wikiquote.org/wiki/Ebu_Hanife
BİLİM VE MATEMATİK 700 CABİR BİN HAYYAN ilk 721-815 Horasan Tus, İran İRAN Kimya “Hakim ol Kimyaya, hakim ol dünyaya”
İBN TÜRK EL-CEYLÎ ………..-847 Maveraünnehir Ceyl Matematik Türk matematikçilerinin en eskisi https://en.wikipedia.org/wiki/C%C9%99yli
MERUZÎ ………-869 Horasan Merv, Türkmenistan Türkmenistan Matematik İlk trigonometrik rasyolar, sinüs, kosinüs, konjant, kotanjant https://en.wikipedia.org/wiki/Habash_al-Hasib_al-Marwazi
MUSA EL HAREZMİ ilk 780-850 Maveraünnehir Hive, Özbekistan Özbekistan Matematik, Astronomi Musa El Harezmi “Bilgelik Evinin Sultanı” bize yön verenler, alatlı http://www.ihsanfazlioglu.net/yayinlar/makaleler/1.php?id=94
AKIL VE İMAN ; İSLAMİYET 800 İMAM BUHARİ ilk 810-870 Maveraünnehir Buhara, Özbekistan Özbekistan İslamiyet İmam Buhari “Hadisçilerin Efendisi”
İMAM TİRMİZİ 824-892 Maveraünnehir Tirmiz, Özbekistan Özbekistan İslamiyet “Tirmizî’nin kitabı bir ilim bahçesidir”
İMAM MATURİDİ ilk 852-944 Maveraünnehir Semerkand, Özbekistan Özbekistan İslamiyet akıl ve iman bize yön verenler, alatlı http://www.bilgelerzirvesi.org/tr/imam-maturidi-uluslararasi-sempozyumu-bildirileri.html
FARABİ ilk 872-951 Maveraünnehir Farab (Otrar), Kazakistan Kazakistan Felsefe Farabi “Maveraünnehir’de Felsefe Dersleri” bize yön verenler, alatlı http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1018/12340.pdf
BİLİM 900 EBU’L-MAHMUD EL-HOCENDÎ ………-1000 Maveraünnehir Hocend (Khujand) Tajikistan Tacikistan Matematik Fermat Teoremini, Fermat’tan 700 yıl önce bulan matematikçidir. https://en.wikipedia.org/wiki/Abu-Mahmud_Khojandi http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830902295.html http://www.forumhane.net/sayisal-dersler/42420-matematik.html
EBÜ’L-VEFA ELBUZCANÎ 940 – 998 Horasan Buzhgan, İran İran Matematik, Astronomi Harezmi’nin matematik ve geometrideki buluşlarını önemli ölçüde geliştirdi.Özellikle de geometri ile cebir arasındaki münasebetler üzerinde durdu https://en.wikipedia.org/wiki/Ab%C5%AB_al-Waf%C4%81’_B%C5%ABzj%C4%81n%C4%AB
EL BİRUNİ ilk 973-1048 Maveraünnehir Kas, Harezm, İran İran Gökbilim, Matematik, Doğa Bilimleri, Coğrafya Ve Tarih El Biruni “Evrensel Bir Deha” bize yön verenler, alatlı http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/772/9830.pdf
EBU’L HASAN HEREKANİ 1000 ler İran Bistam, İran İran Mutasavvıf
Ebul Hasan el Amiri ö.992 Horasan Nişabur İRAN
İBNİ SİNA ilk 980-1037 Maveraünnehir Buhara, Özbekistan Özbekistan Tıp Adamı, Fizikçi, Yazar, Filozof Ve Bilim İnsanı. İbn-i Sina “Tıbbın Hükümdarı” bize yön verenler, alatlı http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1246/14247.pdf el-İşârât ve’t-Tenbîhât, tarihin en önemli ve etkili filozoflarından biri olan İbn Sînâ’nın, kronolojik olarak son yazdığı eserlerden biridir. Üzerine yapılan şerh ve haşiyeler düşünüldüğünde, müellifin İslam dünyası üzerinde en etkili eseri olduğu rahatlıkla söylenebilir. Son derece veciz bir üslupla yazılan, girişinde felsefenin ilke ve önermelerinin ele alınacağı belirtilen eser mantık ilmiyle başlayıp fizikle devam etmekte ve İbn Sînâ, yüzyıllar boyunca doğu ve batıda kendisinden önceki bütün filozofları gölgeleyecek kadar etkili olan Şifâ külliyatında felsefî ilimleri derlemiş ve tenkit süzgecinden geçirmiştir. Kuşkusuz bu külliyatın en önemli eseri varlık olmak bakımından varlığı inceleyen metafiziktir. Günümüze kadar üst düzey metafizik araş- tırmalarının en önemli kaynaklarından biri olan bu eser, Fatih Sultan Mehmed’in mü- talaası için istinsah edilmiş metinle birlikte Fatih Kitaplığı dizisi kapsamında neşredilmiştir.
HORASAN ERENLERİ: ANADOLU VE RUMELİ’NE DOĞRU 1000 KAŞGARLI MAHMUD ilk 1008-1105 Türkistan Kaşgar, Doğu Türkistan Çin Dil Kaşgarlı Mahmut “Türk Dilinin Taçsız Hükümdarı” bize yön verenler, alatlı
YUSUF HAS HACİB ilk 1017-1077 Türkistan Balasagun, Kırgızistan Kırgızistan Siyasetname Yusuf Has Hacib “Özü gitti insanın, adı kaldı bak” bize yön verenler, alatlı
NİZAMÜLMÜLK 1018-1092 Horasan Tus, İran İran Siyasetname Memleketin nizamlarının kurucusu bize yön verenler, alatlı http://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCslim_bin_Hacc%C3%A2c
EN NESEFİ 1047-1115 Maveraünnehir Nesef, Tacikistan Tacikistan İslamiyet “Allah, kullarına doğru yolu gösteren ve hedefe ulaştırandır.” bize yön verenler, alatlı http://webarchive.loc.gov/lcwa0001/20011115161716/http://www.mfa.gov.tr/grupe/eg/eg05/06.htm http://www.baydd.org/yazarhikmetadem178.html
ŞEYH YUSUF HEMEDANİ 1048-1140 Horasan Hemedan, İran, İran İslamiyet “Hocaların Hocası”
ÖMER HAYYAM 1048-1131 Horasan Nişabur, İran İran Felsefe, Matematik, Astronomi Adalet evrenin ruhudur.
GAZZALİ 1058-1111 Horasan Tus, İran İran İslamiyet Beden kalbin ülkesidir. Bu ülkede kalbin birçok askeri vardır. bize yön verenler, alatlı
ABDULKÂDİR GEYLANİ 1077-1166 İran Gilan İran Alim,Mutasavvıf, İslam Filozofu Büyük Selçuklu Devleti döneminde, günümüz İran’ının Hazar Denizi kıyısındaki Gilan Eyaleti’nde 1077 (H. 470) yılında doğan âlim ve mutasavvıf olan Kadiriye tarikatının kurucusu ve İslam filozofu. 1166 (H. 561) yılında Bağdat’ta vefat etti ve türbesi buradadır.
AHMET YESEVİ ilk 1093-1166 Maveraünnehir Yesi, Kazakistan Kazakistan Mutasavvıf Hoca Ahmet Yesevi “Orta Asya Göklerinde Bir Yıldız” “Menim hikmetlerim dana (bilgin) isitsin Sozumu destan kilib maksadina yetsin.” muharrem.sevil @ trt.net.tr http://lutfibergen.blogcu.com/horasan-erenleri/7625403 http://www.tefekkurdergisi.com/Yazi-Osmanlinin_Kurulusunda_Bir_Oncu_Azinlik_KurumuHorasan_Erenleri-796277.html
TASAVVUF 1100 EL CEZERİ ilk 1136-1206 Mezopotamya Cizre, Türkiye Türkiye Sibernetik “Tatbikata çevrilmeyen her teknik ilim, doğru ile yanlış arasında kalacaktır” bize yön verenler, alatlı selçuklu dönemi http://www.yavuzunat.com/t/T03.pdf
EDİP AHMET YÜKNEKİ 1100 ler Maveraünnehir Semerkand, Özbekistan Özbekistan Siyasetname Atabet Ül Hakayık
Nesevî ö. 1100’den sonra Horasan Nesa Türkmenistan Matematikçi ve astronomi âlimi. Nesevî’nin et-Tecrîd adlı eserinin 551 (1156) veya 557 (1162) istinsah tarihli bir nüshasının sonundaki bizzat kendisinden alınan bilgilerden İbn Sînâ’nın onun evine geldiği ve el-Ķānûn fi’ŧ-ŧıbb’ın bir kısmını orada yazdığı öğrenilmektedir. Büyük bir kütüphane ve ilim yuvası olan bu eve uğrayan ünlülerden biri de Bîrûnî idi; Nesevî onu kısa boylu ve “en sağlam bilgiye sahip âlim” (mutkın) diye nitelemektedir. Kendi verdiği bilgilerden anlaşıldığına göre Nesevî, Büveyhî Hükümdarı Mecdüddevle devrinde (997-1029) Rey ve İsfahan’da bulundu. Rey’in 1029’da Gazneli Mahmud tarafından ele geçirilmesi üzerine Sultan Mahmud ve II. Mesud dönemlerinde uzun süre Gazne’de yaşadı. Gazneliler’in yıkılışından sonra İsfahan’da Selçuklu hükümdarlarının hizmetine girdi, özellikle Tuğrul Bey’in yakınında bulundu. Nesevî’nin, gerek Bâznâme’yi 472’de (1079) yazmasına gerek bu tarihten sonra ve Ali b. Zeyd el-Beyhakī’nin, 100 yıldan fazla yaşadığını belirtmesine bakarak en erken 493’te (1100) öldüğü söylenebilir. Nesevî, matematik tarihinde hisâb-i Hindî’ye dayalı ondalık kavramını iyi bilen matematikçilerin başında gelir. Öncelikle hisâb-i zihnînin birim kesir anlayışına hisâb-i Hindî tekniklerini uygular. Öte yandan hisâb-i sittînîyi Hint sayılarına göre kurar ve onu bu tabanla yapılan temel aritmetik işlemlerine tatbik eder. http://www.ihsanfazlioglu.net/yayinlar/makaleler/1.php?id=104
NECMEDDİN KÜBRA 1145-1221 Maveraünnehir Hiva, Özbekistan Özbekistan Mutasavvıf tarîkat deniz gibidir, hakîkat da inci gibidir.
FAHREDDİN ER-RÂZÎ ilk 1149-1210 İran Rey, İran İran Din Bilgini, Fizikçi Ve Düşünür
ŞAHABETTİN SÜHREVERDİ 1153-1191 1153-1191 İran Sühreverd, İran, İran Mutasavvıf şeyhlerin şeyhi bize yön verenler, alatlı http://dusundurensozler.blogspot.com/2008/12/islam-ve-dncesi-3.html Mustafâ ibn-i İbrâhîm (ö. ?) adlı bir humbaracı kâtibi tarafından kaleme alınan Fenn-i Humbara ve Sanâyi‘-i Âteş-bâzî adlı eser, Osmanlı’da humbara ve havan teknolojisi üzerine kaleme alınmış birkaç mühim eserden biridir. Eserin ilk kısmında müellif barutun icadı ve Humbaracı Ocağı hakkında malumat vererek ateşli silah kullanımının kısa bir tarihçesini çıkarmıştır. Eserde çok sayıda terkibin bulunması ve hemen her bilginin detaylı izahının yapılması, eserin Humbaracı Ocağı talebeleri için hazırlanmış olması ihtimalini akla getirmektedir. Verdiği kıymetli malumat ile birlikte Fenn-i Humbara; ecza listeleri, hesaplamaları ve muhtelif ateşli silah çizimleriyle okuyucuya 18. asır Osmanlı askeri sanayiinin bir panoramasını görme imkânı sunmaktadır. Prof. Dr. Salim Aydüz ve Şamil Çan tarafından dahilinde çalışılan ve bilinen tek nüshası olan İBB Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet bölümü, K. 439 numaradaki nüsha esas alınarak hazırlanan Fenn-i Humbara ve Sanâyi‘-i Âteş-bâzî, bilgilendirici giriş yazısı ve metninin transkripsiyonu ile bilim tarihi sahasına değerli malumat kazandıracak ve Osmanlı’nın savaş teknolojisindeki gelişmelerin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunacaktır. Müellifi : Mustafa b. İbrâhim Yayına Hazırlayan: Salim Aydüz – Şamil Çan Yayın Yılı: 2015 Humbara ve Ateşli Silahlar Mustafa b. İbrâhim Ya Fatih Sultan Mehmed Kitaplığı 27 Hikmetü’l-İşrâk İ şrâkiyye ekolünün kurucusu Şihâbüddîn es-Sühreverdî’nin (ö. 587/1191) en önemli eseri Hikmetü’l-İşrâk’tır. Kitabın önemi İşrâkiyye ekolünün ilkelerini, yöntemini ve karakteristik özelliklerini açık ve kapsamlı biçimde ortaya koymasından kaynaklanmaktadır. Bundan dolayı Sühreverdî’nin kurduğu sistem adını bu eserden almıştır.
AHİ EVRAN 1171-1261 İran Hoy, İran İran Mutasavvıf Eline, diline, beline sahip ol. Kalbini, kapını, alnını açık tut.
HORASAN ERENLERİ VE TASAVVUF 1200 NASRUDDİN ET TUSİ 1201-1274 Horasan Tus, İran İran Felsefe, Matematik Trigonometri Sahasında İlk Defa Eser Veren Büyük İslam Alimi bize yön verenler, alatlı selçuklu dönemi https://en.wikipedia.org/wiki/Nasir_al-Din_al-Tusi Anadolu, İran ve Türkistan ortak kültür havzasındaki bilginlerin, özellikle Semerkand matematik-astronomi okulu mensuplarının katkılarıyla Osmanlı ilim hayatı; lisanî, edebî, dinî ve kelamî ilimler yanında hikemî ve riyazî alanda da seviyesini hızla yükseltmiştir. Bu bilginlerin yanlarında getirdikleri eserler, istinsah faaliyetiyle hızla çoğaltılmış ve tedavüle sokulmuştur. Bu üretim faaliyetinde en bariz yeri işgal eden Nasîrüddîn Tûsî’nin Tahrîrât’ıdır. Tahrîrât, Eukleides’in Usul’u ve Batlamyus’un Macestî’si ile ikisi arasında bulunan, Mutevassitât denilen Eski Yunan ve İslam dünyasında kaleme alınmış temel riyazî eserleri içerir. Bu eserler riyazî ilimler alanında, Osmanlı ülkesinde ihtiyaç duyulduğunda sürekli istinsah edilen ana çalış- malardır. Tıpkıbasımı yapılan eserin Fatih Sultan Mehmed’in mütalaası için istinsah edilmiş olması ve bunun neticesinde müstensihlerin daha dikkatli davranarak sahih bir metin ortaya çıkarmış olmaları nüshanın önemini, okuma kolaylığını ve görsel zenginliğini daha da artırmaktadır.
MEVLANA 1207-1273 Horasan Belh, Afganistan Afganistan Mutasavvıf Biz yaradanı görmeden sevmedik mi? Klasik Doğu edebiyatının en önemli, en güzel edebî ve tasavvufî eserlerinden birisi olan Mesnevî, defter adı verilen 6 ciltten oluşmaktadır. Doğduğu Belh şehrinden göçerek Anadolu’nun merkez şehirlerinden Konya’da ikâmet eden ve buradan tüm insanlığa hakikati seslendiren Mevlânâ’nın ömrünün son on beş yılında söylediği ve Hüsameddin Çelebi tarafından yazıya aktarılan eserdir. Söylenip yazıldığı 13. yüzyıldan itibaren değerinden hiçbir şey kaybetmeden günümüze kadar ulaşmış nadir eserlerden birisi olan Mesnevî, bugün de dünyanın her yerinde geniş kitleler üzerindeki etkisini sürdürmeye, çeşitli dillerde okunmaya devam etmektedir. Çevrildiği dillerin sayısı ve ona yapılan şerhler etki sahasını ve şöhretinin seviyesini göstermektedir. Günümüzde bile yaradılış gâyesinin sırrını taşıyan her gönülde yankı uyandıran, düşünebilme kâbiliyetine sahip akılları tefekkür zirvelerinde dolaştıran Mesnevî; Mevlânâ’nın vefatından 100 yıl sonra istinsah edilmiş ve en eski yazmalardan biri olan Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Halet Efendi, 171 numarada kayıtlı nüshanın tıpkıbasımı ile birlikte bu alanda uzman Prof. Dr. Derya Örs – Prof. Dr. Hicabi Kırlangıç tarafından çevrilerek yayıma hazırlanmıştır.
HACI BEKTAŞI VELİ 1209-1271 Horasan Nişabur, İran İran Mutasavvıf “Horasan Erenleri”
SADREDDİN KONEVİ 1210-1274 Mezopotamya Malatya, Türkiye Türkiye Mutasavvıf klasik tasavvufun kuvvetli bir fikir cereyanına dönüşmesi Tasavvuf tarihinde Allah-âlem iliş- kisini, dolayısıyla varlığın meydana gelişini ve işleyişini, akla dayalı ilmî yöntemlerden farklı olarak hocası Muhyiddin İbnü’l-Arabî gibi keşf ve ilhamdan kaynaklanan mistik sezgiyle açıklayan Sadreddin Konevî, varlığı aynı sistemle yorumlamakta ve ilm-i ilâhînin (Metafizik) temel meselesini Miftâhu’l-Gayb isimli eserinde başarılı bir üslupla ele almaktadır
DAVUD-U KAYSERÎ 1260-1350 Anadolu Kayseri Türkiye Osmanlı Devletinin Kuruluş Döneminde Yaşamış İranlı Mutasavvıf, Filozof Ve Yazar. Dâvûd-i Kayserî Doğum Dâvûd bin Mahmûd bin Muhammed er-Rûmî el-Kayserî es-Sâvî Dâvûd-i Kayserî veya Dâvûd bin Mahmûd bin Muhammed er-Rûmî el-Kayserî es-Sâvî 1260 Kayseri Ölüm 1350 Osmanlı’nın ilk müderrisi ve ilk düşünürü kabul edilen Davud-ı Kayseri (ö.1351) dinî ilimlerden ziyade tasavvuf, kelâm ve felsefe alanlarındaki dirayetiyle temayüz etmiştir. Vahdet-i vücut anlayışını Osmanlı’da felsefî bir muhtevayla açıklayan ilk düşünürdür. Ayrıca tabiat felsefesine ait özgün görüşleri bulunan âlim, ilk defa atomların enerji yüklü olduğunu bildirmiştir. Nihâyetü’lbeyân fi dirâyeti’z-zamân adlı eseri zaman ve hareket kavramlarına dair özgün düşüncelere sahiptir. Aristoteles ve Bağdadî’yi eleştirerek fizikî zamanın deneysel zaman olduğunu belirtmiştir. Metafizik ve fizik açısından suyun önemini ve tabiatın canlılığını vurgulayan Kayserî, Tanrı aşkını el-Kasîdetü’l-mîmiyye şerhinde kaleme almış Füsûsu’l-Hikem şerhiyle de sûfileri etkilemiştir http://www.ihsanfazlioglu.net/yayinlar/makaleler/1.php?id=115
NESEFİ ……..- 1310 Maveraünnehir Nesef, Tacikistan Tacikistan Mutasavvıf Hanefi mezhebinde büyük bir müctehid bize yön verenler, alatlı
Kutbüddin Razi 1293-1365 Horasan Rey, Veramin İRAN
TASAVVUF VE BİLİM 1300 BAHAEDDİN MEHMED NAKŞİBENDİ ŞAH-I NAKŞİBEND 1318-1389 Maveraünnehir Buhara, Özbekistan Özbekistan Mutasavvıf Allahü teâlânın sevgisini kalplere nakşettiği için, “Nakşibend”
ŞEYH KÜŞTERİ ……..-1400 Horasan Küşter, İran İran Mutasavvıf Eski Karagöz ustaları, onu «PirimizŞeyh Küşteri» diye anarlar
MOLLA FENARÎ 1350-1430 Maveraünnehir Horasan Din Alimi, Bilim Adamı, Müderris, Osmanlı Devleti’nin İlk Müftüsü/Şeyhülislamı. d. y. 1350, Maveraünnehir – ö. 1430, Bursa), http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/782/10064.pdf Fahreddin Râzî okulunun temsilcilerinden ders almış ve bu tesiri Osmanlı medrese sistemine yerleştirmiş bir düşünürdür. Aristoteles’i Anadolu’da ilk tanıtan odur. İsagoci’yi Fevâidü’l-Fenarî adıyla şerh etmiştir. Fusûli’l-bedayi fi usuli’ş-şerayı, Risâle fi beyan-ı vahdet-i vücut, Risâle fi’t-tasavvuf adlı eserleri mevcuttur.13 Vahdet-i vücut düşüncesinin Osmanlılar’da yaygınlaşmasında etkili olmuş bir düşünürdür. Ayrıca Şerhü’l-Mevâkıf’a talikat yazmıştır.1
ŞEYH BEDREDDİN 1357-1420 Rumeli Edirne Civarı Türkiye Mutasavvıf İslâm tasavvufunun Vahdet-i Vücud okuluna mensup Osmanlı mutasavvıfı, filozofu ve kazaskeri Vâridat eserinde kuvve-fiil, madde-ruh ikiliği, Tanrı-âleminsan ilişkilerini ele almıştır. Vahdet-i vücut ile problemlerden uzaklaşılabilineceğine inanan düşünür, eserinde felsefî söylemlerini paylaşmaktadır
ABDULKADİR EL MERAGİ ilk 1360-1435 İran Azerbaycan, İran İran Müzik Bilgini Abdülkadir El Meragi “Büyük Hoca”
Şemsüddin es Semerkandi ö1322 Maveraünnehir semerkant Özbekistan http://www.ihsanfazlioglu.net/yayinlar/makaleler/1.php?id=178 http://ilahiyat.cu.edu.tr/tr/dergi/2001_1-1/i.Yuruk.pdf http://www.ihsanfazlioglu.net/yayinlar/makaleler/1.php?id=178 http://islamsci.mcgill.ca/RASI/BEA/Samarqandi_BEA.pdf
İMAMEDDİN NESİMİ 1369-1417 Azerbaycan Şamahı, Azerbaycan Azerbaycan Hurufi Divan Şairi
ULUĞ BEY 1394-1449 Maveraünnehir Sultaniye, İran İran Astronomi Uluğ Bey “Tahtta Oturan Alim”
TÜRKİSTAN’DAN KOPUŞ 1400 ALİ KUŞÇU 1403-1474 Maveraünnehir Semerkand, Özbekistan Özbekistan Astronomi Ali Kuşçu “Büyük Alim, Şerefli Oğul” referans: katip çelebi keşfüz zünun da övüyor. matematik ve astronomi bilgilerini Semerkant’ta Uluğ Bey ve Kadızâde-i Rumî’den almıştır. Fatih zamanında Molla Hüsrev ile birlikte Semâniye medreselerinin programını düzenlemekle görevlendirilmiştir. İstanbul’da astronomi ve matematik çalışmalarına canlılık getirmekle birlikte kelâm, fıkıh, dil ve gramer alanlarında da eserleri mevcuttur. eş-Şerhü’l-cedîd ale’t-tecrîd adlı kelâm eserine hâşiyeler yazılmıştır http://islamsci.mcgill.ca/RASI/BEA/Qushji_BEA.pdf
FETHULLAH EŞ-ŞİRVANI 1417-1486 Azerbaycan Şirvan, Şemahi, Azerbaycan Azerbaycan Matematik, Astronomi, Coğrafya Anadolu’da matematik, astronomive coğrafya öğretimini başlatan iki alimden biri. Semerkand matematik-astronomi okulunun bir temsilcisi olarak bu okulun teorik astronomi sahasındaki çalışmalarını yazdığı eserlerle sürdüren astronom, matematikçi ve müderris Fethullah b. Ebi Yezid b. ‘Abdulaziz b. İbrahim el-Şaberanî el-Şirvanî el-Şemahî, Osmanlı ülkesinde, özellikle Anadolu’da matematik bilimlerini Semerkand okulu çizgisinde yaygınlaştıran ve pek çok öğrenci yetiştiren bir bilgindir. http://www.ihsanfazlioglu.net/yayinlar/makaleler/1.php?id=180 http://www.ihsanfazlioglu.net/yayinlar/makaleler/1.php?id=124
ALİ ŞİR NEVAİ 1441-1501 Maveraünnehir Herat, Afganistan Afganistan Edebiyat Ali Şir Nevai “Bir Dile Adını Veren Şair”
SEYYİD YAHYA ŞİRVANİ …..-1466 Azerbaycan Şirvan, Azerbaycan Azerbaycan Mutasavvıf Halvetiyye tarikatının ikinci kurucusudur.
BABÜR ŞAH 1483-1530 Türkistan Fergana, Özbekistan Özbekistan Devlet İdaresi “Sefasız ve intizamsız Hind’de güzel, planlı ve muntazam bahçeler kurduk”
Ali Tusi ö1482 İran Tus İRAN http://blog.milliyet.com.tr/biz-de-felsefe-yok-muydu—teh-futu-l-fel-sife-/Blog/?BlogNo=105022 http://www.islamiarastirmalar.com/upload/pdf/ecc09cc89169d6e.pdf?sid=5f3e84f3b9984e2aa48128152fdfce5d Fatih’in açtığı Tehâfüt yarışmasına girerek Kitâbu’z-zuhr adlı eserini kaleme almıştır. Tehâfüt geleneğinin ilk temsilcilerinden biri olarak, kelâm geleneği içinde yer almakla birlikte felsefeyle gerçek anlamda ilgilenmiş bir düşünürdür. Eserinde filozofların matematik, geometri, astronomi, fizik ve mantık gibi bilimlerde sırf akıl ve fikir ile şüphe götürmeyen kesin bilgilere ulaştıklarını söylemektedir. Bu alanların dışındakilerde aklın yetersiz kalabileceğini, dolayısıyla filozofların bazı yerlerde doğru olmayan yönlerinin olabileceğinin altını çizmektedir.20 Tûsî Kitâbu’z-zuhr adlı eserinin başında “1. Bana doğru olduğu kesin görünmeyen hükümlere kitabımda yer vermeyeceğim. 2. Gerçekte şüpheli ve problem olmayan hiçbir şeyi itiraz konusu yapmayacağım. 3. Beni zulmetmeye zorlayacak taassup isteğine uymayacağım. 4. Söylenmesi gerekli şeyleri söylerken de insaf yolundan sapmayacağım.” diye kendine şartlar koyar.21 Bu onun meselelere ön yargısız, bilimsel anlayışla yaklaştığının ve felsefî bir tavır sergilediğini gösterir.
Abdul’alî Bircendî Ö1525-26 İran Bircend, Horasan Matematikçi, astronom, fakih. http://www.ihsanfazlioglu.net/yayinlar/makaleler/1.php?id=112
Muhammed Bin Mahmud Şirvani 15.yy Azerbaycan Şirvan Azerbaycan XV. yüzyıl Osmanlı hekimi. II. Murad devri hekimlerindendir. Nisbesinden Şirvan’da doğduğu veya oradan gelerek Anadolu’ya yerleşmiş bir aileye mensup olduğu anlaşılmaktadır. Hayatı hakkında ancak kendi eserlerinden bazı ayrıntılar öğrenilmektedir. Cevhernâme adlı kitabında dünyevî ve uhrevî ilimleri tahsil ettikten sonra Anadolu’da tıp ilmiyle uğraştığını yazar. Tuhfe-i Murâdî’nin mukaddimesinde II. Murad’ın hizmetkârı olduğunu söyler ve ona övgülerde bulunur; ardından Çelebi Sultan Mehmed’in kendisi üzerindeki haklarından bahseder. Tuhfe-i Murâdî’yi Bursa’da kaleme almasından hayatının son dönemini orada geçirdiği anlaşılmaktadır. Son kitabı Mürşid’in yazılış tarihine (841/1438) ve devrinin hemen bütün önemli kişilerine bir eserini ithaf ettiği halde Fâtih Sultan Mehmed’e bir sunum yapmamasına bakarak onun 1438-1451 yılları arasında öldüğü söylenebilir. Tuhfe-i Murâdî. (Cevhernâme). Muhammed bin Mahmûd Şîrvânî. Müellifi : Muhammed bin Mahmûd Şirvânî. Yayına Hazırlayan: Mustafa Argunşah.Yayın Yılı: 2012.Osmanlı âlimleri, değerli taşları inceleyip tanıttıkları ilim dalını ilm-i cevâhir, madenler hakkında söz sahibi ilim adamlarını cevherî ve bu alanda üretilen eserleri ise cevhernâme veya cevâhirnâme olarak adlandırmışlardır. Osmanlı Devletinin ilm-i cevâhir alanında eser vermiş ilk ve en önemli âlimi 15. yüzyılda yaşamış Muhammed bin Mahmûd Şirvânî’dir. Şirvânî, madenler ve değerli mineraller hakkında Cevhernâme ve Tuhfe-i Murâdî adlarıyla iki eser yazmıştır. Osmanlı coğrafyasında cevherlerle ilgili yazılmış ilk eser olan Cevhernâme, Timurtaş Paşaoğlu Umurbey’e sunulmuştur. Şirvânî 1430 yılında bu esere bazı ilaveler yaparak eserini yeniden düzenlemiş ve Tuhfe-i Murâdî adıyla dönemin Osmanlı padişahı II. Murad’a takdim etmiştir. Prof. Dr. Mustafa Argunşah tarafından hazırlanan eserin tıpkıbasımında Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya Koleksiyonu, 3577 numarada kayıtlı yazma esas alınmıştır.
Molla Hafız ö1550 Azerbaycan Gence, Berda Azerbaycan Osmanlı’da Hâfız Acem diye meşhur olmuştur. Asıl adı Mehmed b. Ahmed olup, Azerbaycan’ın Gence vilâyetine bağlı Berda kasabasında dünyaya gelmiştir. Öğrenimini Tebriz’de yapmış, daha sonra Osmanlı Devleti’ne iltica etmiş ve Amasya’ya yerleşmiştir. Bu arada Trabzon valisi olan şehzade Sultan Selim’le görüşüp sohbetlerinde iştirak etme fırsatı bularak onun hürmetini kazanmış ve bu yüzden kendisine Amasya Ali Paşa Medresesi müderrisliği verilmiştir. Ayrıca, Mu’id-zâde Abdurrahman Efendi hizmetine girerek ondan ve diğer bazı ulemadan dersler almıştır. Osmanlı ulemasının takdirini kazandıktan sonra, daha çok tanınmaya başlamıştır. Hâfız Acem’in özelliklerinden biri de sık sık medrese değiştirme yoluyla yükselmesi ve her medrese değişikliğinde birkaç eser takdim etmesidir. Onun bu durumu itimat kazanması ve aynı zamanda güven vermesi anlamına da gelmektedir. Mu’id-zâde Abdurrahman Efendi aracılığı ile II. Bayezid’le görüşme fırsatı bulmuş, sonra sırasıyla Ankara, Merzifon, İstanbul Ali Paşa, İznik ve sonunda Ayasofya Medresesi’nde müderrislik yapma imkânı bulmuştur. Noktatü’l‐ilm, Fihristü’l‐ ulûm, Maarîkû’l‐ketaib, Seb’a‐ı seyyare, Tuhfetü’l‐mestûr, Tercüme-i Timurnâme, Ta’likat, Risâletü’l-kalem adlı eserleri kaleme almıştır. Cürcânî’nin Mevâkıf’ının bazı bölümlerine hâşiye yazmıştır. Risâletü’l-Heyulâ adlı eseri vardır. Tecrîd’e Muhâkemâtü’t-tecrîdiyye adlı şerhi yazmıştır. Medinetü’l-ilm adlı eserinde Beydavî, Taftazânî, Cürcânî gibi zatlara itirazlarını dile getirmiştir.50 Tefsir-i Beyzâvî Hâşiyesi, Sûre-i Nebe’ Hâşiyesi, Nevevî’nin Hadîs-i Erbaîn şerhi, Şemail-i Şerif şerhi, Delâil-i Hayrât şerhi, Ahlâk-ı Adudiyye Şerhi, Pend-i Attar Şerhi, Kenzü’l-Ummal ihtisarı, Kuduri Tercümesi, Molla Cami’nin Levayıh tercümesi, Bursalı Dede Efendi’nin Siyaset-i şer’iyye tercümesi gibi birçok eseri ve şiirleri vardır.
Karabaği ö1535 Kafkasya Karabağ Azerbaycan tefsir, hadis, kelâm, fıkıh, fıkıh usulü ve Arap edebiyatı konusunda geniş bilgi ve maharete sahiptir. Tehâfüt çalışmasıyla Hocazâde, Tûsî ve Kemalpaşazâde gibi kelam-felsefe meselelerinin bir arada ve sistemli olarak ele alınmasını sağlamıştır. Tehâfütü’l hükemâ ismiyle de bilinen eserinde Karabâğî, yer yer Gazzâlî ve Hocazâde’ye tenkitlerde bulunmaktadır. Gazzâlî’de olduğu gibi tekfir söz konusu olmayıp, cüziyyât ve haşr meseleleri yer almaz. Meseleleri farklı ve alışılmışın dışında ele alarak, aklî istidlali kullanma hususunda taassup göstermeyerek objektif olabilmeye özen göstermiştir. Problemlere bir filozof gözüyle bakmaya muktedir olmuş, konulara yeni boyutlar kazandırarak yorum ve açıklama imkânları sunmuştur .
ÇÖKÜŞE DERMAN OLAMAYAN TEFEKKÜR 1800 RUMELİ ÇAĞI ŞİHABUDDİN MERCÂNÎ 1818-1889 Rusya Kazan, Tataristan Rusya İmparatorluğu Şihabuddin Mercani’nin Tarih-Biyografi, Fıkıh-Usul Ve Akaid-Kelama Dair İrili Ufaklı Yirmi Dokuz Eseri Olduğu Bilinmektedir. (4575.S.) doğduğu şehir makalede geçmiyor. 6
MİZANCI MURAT 1854-1917 Kafkasya Dağıstan Rusya Gazeteci Fikir Adamı Tarihçi Yazar
ABDÜRREŞİD İBRAHİM 1857-1944 Rusya Tobolsk,Sibirya Rusya Türk Fikir Adamı, Seyyah Ve Yazar. 7
RIZAEDDİN BİN FAHREDDİN 1859-1936 Rusya Kazan, Tataristan Rusya İmparatorluğu Kazanlı Mütefekkir, İlim Adamı, Gazeteci, Yazar, Kadı, Eğitimci, Dilci, Tarihçi, İdil-Altay Büyükmüftüsü -Rusya Müslümanları Din İşleri Başkanı- Rızaeddin B. Fahreddin, 12 Ocak 1959’da, Bugünkü Tataristan’ın Almat -O Zamanki Adıyla Bügülme-Kazasına Bağlı Kiçüçatı Köyünde Dünyaya Geldi.(4648.S.) 5
HÜSEYİNZÂDE ALİ TURAN 1864-1940 Azerbaycan Salyan Azerbaycan Türkçülük Akımının Öncülerinden Azeri Tıp Profesörü Ve Siyaset Adamı. 5
AHMET AĞAOĞLU 1869-1939 Kafkasya Azerbaycan Azerbaycan Siyaset Adamı, Hukukçu, Yazar, Gazeteci
MUSA CÂRULLAH BİGİYEV 1875-1949 Rusya Rostov-Na Don Rusya İmparatorluğu Kazanlı Bir Müslüman Türk Alimi, Derinliği Olan Bir Mütefekkir (Düşünür)Dir. (4739.S.) 7
YUSUF AKÇURA 1876-1935 Rusya Kazan Rusya Tarihçi, Düşünür
SULTAN GALİYEV 1880-1940 Rusya Elimbetova, Başkurdistan Rusya Tarihçi, Türkolog Batı’dan rüzgar eserse nefes almamalıyız, içinde illaki bize zararlı bir şeyler vardır ve devamında bizim Avrasyacılığımızda dahi illaki batı sokuntusu bir şeyler vardır ve ayıklanmalıdır
SADRİ MAKSÛDÎ ARSAL 1880-1957 Rusya Kazan Guberniyası Rusya İmparatorluğu Türk-Tatar Devlet Adamı, Hukukçu, Akademisyen, Düşünür Ve Siyasetçi. 2
HÜSEYİN CAVİT 1882-1941 Azerbaycan Nahçivan Azerbaycan Azerbaycan Şairi Ve Oyun Yazarı 3
HALİM SÂBİT (ŞİBAY) 1883-1946 Rusya Kazan Rusya İmparatorluğu Kuzey Kafkasys Türklerinden Olan Halim Sabit, 1883’te Kazan’da Simbir Vilayeti-Tarhanlı Labit Köyünde Dünyaya Gelmiştir. (4158.S.) // “Kaleme Aldığı Yazılarında İslam Sosyolojisi, Eğitim, Ulema, Dil, Türkçülük Ve Çeşitli Konular Dikkat Çekmektedir.” (4159.S.) 5
MEHMET EMİN RESULZÂDE 1884-1954 Azerbaycan Bakü Rusya İmparatorluğu Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin Kurucusu Ve İlk Cumhurbaşkan Gazeteci, Fikir Ve Siyaset Adamı) 2
ZEKİ VELİDİ TOGAN 1890-1970 Rusya Sterlitamak, Başkurdistan Rusya Tarih Yazarı
AHMET CEVAT 1892-1937 Azerbaycan Şemkir Azerbaycan Şair, Çevirmen 5
2.BİNİN SONUNA DOĞRU 1900 GARBİYAT Ve ŞARKİYATÇI TEFEKKÜR AKDES NİMET KURAT elli portre 1903-1971 Rusya Kazan, Tataristan Rusya Tatar Asıllı Türk Tarihçi, Akademisyen
SAADET ÇAĞATAY elli portre 1907-1989 Rusya Çistay, Tataristan Rusya Tatar Asıllı Türkolog.
KAZIM MİRŞAN 1919-……. Türkistan (Doğu) Gulca Çin Türkolog
MUHARREM ERGİN 1925-1995 Kafkasya Ahıska, Gürcistan Gürcistan Yazar Ve Türkolog
ÇAĞDAŞ UYGUR DÜŞÜNÜRÜ ABDUŞÜKÜR MUHAMMEDEMİN 1933-1995 Çin Atuş Doğu Türkistan 4A
AZERÎ FİLOZOF DARYUŞ ŞÂYEGÂN 1935-1984 İran Tahran Türkiye Dariush Shayegan (Born 2 February 1935, İn Tehran) (Persian: داریوش شایگان) İs One Of Iran’s Prominent Thinkers, Cultural Theorists And Comparative Philosophers. 7
SELAHADDİN HALİLOV 1952 Kafkasya Borçalı Gürcistan Felsefeci 3
GÖNÜL BÜNYADZÂDE 1974 Göyce Azerbaycan Gönül Bünyanzade 2 Kasaım 1974 Yılında Batı Azerbaycan’ın Göyce İlinde, Zod Köyünde Doğdu. (4904.S.) // “Bünyanzade Azerbaycan’ın Yaşayan Çok Genç Düşünürlerinden Bir Hanımdır.” (4916.S.) “… Mütefekkir Ve Araştırmacıdır”. (4916.S.) “Felsefeci” (4916.S.) 7
By Bilge Tonyukuk Enstitüsü zaman: Şubat 09, 2017
