1450’li yıllara kadar Türk Düşüncesinde ana merkezler Orhun Vadisi, Maveraünnehir Havzası ve Büyük Horasan Havzasıdır, sonuncusu İran’dan Kuzey Hindistan’a olan coğrafyayı kapsamaktadır. Bu üç bölge Türk Düşüncesini biçimlendirmiştir.
Orhun Yazıtları’nın Bilimsel Disiplinler açısından Monografik değerlendirilmeleri henüz yapılmamıştır. Batı’daki 1215 tarihli ilk Anayasa’dan ( Magtna Carta) 500 yıl önceki Anayasamızın (Tonyukuk Yazıtı) temel kavram ve maddeleri bu taşlar ile kayıt altına alınmıştır.
Göktürkler’den 3 Yazıt (Tonyukuk, Bilge Kağan, Kültigin) miras kaldıktan sonra, Karahanlılar’dan çok daha fazla sayıda anıt eserler günümüze kalmıştır.
- Yusuf Has Hacib‘in Kutadgu Bilig (Kutsal Bilgi),
- Kaşgarlı Mahmud‘un Divânu Lügati’t-Türk (Büyük Türk Sözlüğü),
- İmam-ı Ebü’l-Fütuh Abdülgafur‘un Tarih-i Kaşgar (Kaşgar’ın Tarihi),
- Ahmet Yesevi‘nin Divan-ı Hikmet,
- Edip Ahmet Yükneki‘nin Atabet’ül Hakayık (Hakikatlerin Eşiği)
adlı eserleri bu dönemin en önemli yapıtlarıdır. Bunun yanında Karahanlılar döneminde yazılan ve elimizde bulunan birkaç Kur’an tercümesi ile Kaşgarlı Mecdüddîn Mehmed’in İbrahim Han’a takdim ettiği (şu an kayıp olan) Târîh-i Türkistan ve Hıtây ile yazarı bilinmeyen Mücmilü’t-Tevârih ve’l-Kısâs adlı eserleri [kitapları] yine bu dönemde verilmiş önemli eserlerdir. Sonrasında Gazneliler döneminde Biruni ve Selçukluların bilhassa Horasan, Bağdat ve Anadolu’da verdikleri eserler 500 yıllık aydınlanma (700-1200) döneminin başyapıtlarıdır.
Ayrıca bkz:
Türk Dili Türk Dili Dergisinde Türkçenin Dergisinde Türkçenin Kaynak Eserleri Hakkında Kaynak Eserleri Hakkında Yayımlanmış Yazılar Üzerine Yayımlanmış Yazılar Üzerine 1025 YRD. DOÇ. DR. GALİP GÜNER YRD. DOÇ. DR. GALİP GÜNER
By Bilge Tonyukuk Enstitüsü zaman: Mart 04, 2018
